Jan Brueghel I, een uitmuntend tekenaar - III (slot)

Jan Brueghel hield zich niet al te vaak bezig met godsdienstige onderwerpen: ik heb het wel gehad over Christus die door Satan bekoord werd, maar talrijk zijn andere religieuze voorstellingen niet. Wel zijn er een paar over de stigmatisering van de Heilige Franciscus. Aegidius Sadeler II maakte de prent naar de tekening van Jan: hij heeft op het einde van de 16de eeuw ook in Rome verbleven, waar hij Jan Brueghel ontmoette en verder contact met hem had. In een imposant landschap kijkt het kleine figuurtje dat Franciscus is naar de zonnestralen die van achter een wolk tevoorschijn komen, en die de stigmata lijken te veroorzaken: God zelf schijnt die rechtstreeks te verlenen en aan te brengen. Geen wonder dat Franciscus in volle overgave zijn armen spreidt. In de linkerbenedenhoek zit een niet nader te omschrijven dikke man, maar duidelijk zal zijn dat de gewone weldoorvoede sterveling een hevig contrast vormt met de veel fijnere Franciscus.

Aegidius Sadeler II naar Jan Brueghel, De Stigmatisering van de Heilige Franciscus, ca. 1604

En laten we nu eventjes naar de Ardennen gaan, want daar heeft Jan ook gezeten, in Spa meer bepaald. Deze tekening is voor mij ook jeugdsentiment: in de jaren 60 brachten we een drietal jaren na elkaar de kermisweek door in Spa, in Spaloumont/Sol Cress, een huis van de katholieke ziekenkas of vakbond was dat. Spa voerde al vanaf de zestiende eeuw bronwater uit, maar daar is hiervan niets te merken. Maar mensen genoeg, daar op de Grote Markt, en huizen die in een stad passen: het zijn zeker geen nederige boerenstulpjes.

Jan Brueghel, Uitzicht op Spa in oostelijke richting vanaf de Grote Markt, 1612

Een van de mooiste tekeningen van deze tentoonstelling vind ik 'Brug over een rivier': je zou verleid worden om te denken dat dit tafereel ook in de Ardennen te situeren valt, maar dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn. De ruiter die aan zijn overtocht begint, lijkt door een vrouw uitgewuifd te worden, en allicht wenst ze hem een voorspoedige reis. Onder de brug vaart een bootje naar een stad in de achtergrond, of vaart er net van weg. In een bootje aan de oever zitten twee mensen rustig te vissen: 'über alle Gipfeln ist Ruh' lijkt het wel, overdag dan, want de nacht is nog veraf. Heel fijn is het centrale deel van deze tekening uitgewerkt, en mooi ingelijst door de boompartijen links en rechts: evenwicht, rust en kalmte, zo komt dat bij mij over. Prachtig werk, vind ik het.

Jan Brueghel, Een houten brug over een rivier, ca. 1604-05

Wil je eens werk zien van topkwaliteit, van een Brueghel, maar niet van Pieter senior, Dan kun je het Snijders-Rockoxhuis niet links laten liggen, zou ik zeggen. Nog tot 26 januari 2020 is 'Jan Brueghel I, een uitmuntend tekenaar' open. Niet te missen, maar dat had je al begrepen.