Haspengouw: basiliek van Kortenbos

En dan kom je in een klein dorp, Kortenbos, blijkt daar een kerk te staan die de plattelandse afmetingen ver overschrijdt: officieel heet ze 'Basiliek van Maria Tenhemelopneming', en dat is ook al een hele mondvol. Hoe die daar zo gekomen is, dat is een verhaal op zichzelf. Het begint met een Mariabeeldje: de streek tussen Hasselt en Sint-Truiden werd in de zeventiende eeuw erg geteisterd door struikrovers, de outlaws van toen, verre voorlopers van de echte terroristen van nu. De oplossing: een beeld van de Heilige Maagd in een eik plaatsen, dat schijnt te helpen, want er volgt een kapel, de Mariavereerders stromen toe, het ene wonder volgt op het andere, en vanaf 1641 komt er een barokke bedevaartkerk in de plaats. Vlak voor de Vrede van Münster is dat, het einde van de Tachtigjarige Oorlog, en in de Zuidelijke Nederlanden was de contrareformatie volop aan de gang. Uit dezelfde jaren dateert de Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van den Akker in Minderhout, en de Kapel van Onze-Lieve-Vrouw ter Sneeuw in Werbeek (Retie): het ging bij wijze van spreken om een religieuze bouwwoede! Ook de basiliek is er een voorbeeld van: toen ze gebouwd werd, stond die letterlijk 'in the middle of nowhere'. De 'Ecclesia triumphans' zette op alle mogelijke plaatsen alle zeilen bij!

De Basiliek van Kortenbos vanaf het westen

Natuurlijk is het interieur van de kerk barok: de lambrisering is gewoon prachtig, de biechtstoelen zijn er efficiënt in verwerkt.

Lambrisering en biechtstoelen

Het belangrijkste religieuze object in deze basiliek is uiteraard het Mariabeeldje: het is terracotta en komt uit de eerste helft van de 17de eeuw. Je ziet van haar alleen hoofd, bovenlijf en het Christuskind op haar rechtarm. Hun allerheiligste verhevenheid wordt duidelijk gemaakt door de buiten proportie grote kronen die ze dragen. Vanaf haar middel draagt Maria een heel lang kleed: zo groot kan ze onmogelijk zijn, maar op versierd textiel is allerminst bespaard. Op dat kleed hangt dan nog stichtelijk een paternoster, die allicht moet aansporen of inspireren tot het bidden van de rozenkrans. Moeder en kind bevinden zich natuurlijk in een schitterende stralenkrans, terwijl haar lange kleed op letterlijk op een krans van rozen rust.

Onze-Lieve-Vrouw behoudenis der kranken

Idem, detail

In 1936 verleende Paus Pius XI deze kerk de titel van 'basilica minor'. Wat is dat dan weer, wil ik weten. Het betekent dat een bepaalde kerk uitzonderlijk is, omdat ze een belangrijke relikwie bewaart, of het centrum van een bepaalde devotie of bedevaart is, en dat laatste is hier het geval. Zo ook bijvoorbeeld de Basiliek van Scherpenheuvel, die ook al uit die tijd dateert.

Opnieuw vind ik het merkwaardig hoe actief en heftig de contrareformatie moet geweest zijn: dat was een propagandaslag die in onze gewesten zijn voorgaande nog niet gekend had. Om Wannes van de Velde te citeren: 'In die tijd was de Kerk om goed te zijn nog veel te sterk'.