KaVaGe en WissArt: Schilderachtig in 't Kasteel de Renesse

Op facebook had ik al een hele tijd gemerkt dat twee van mijn oud-leerlingen hun tijd zinvol doorbrachten met schilderen: KaVaGe en WissArt zijn hun pseudoniemen. Omdat zij met een schuilnaam actief zijn, zal ik hun echte namen ook niet prijsgeven: je hoor respect te hebben voor de keuze van de kunstenaar. Wel kan ik zeggen dat de eerste een vrouw is, de tweede een man. Zij zijn op de middelbare school afgestudeerd in 1985: dat geeft je enig idee van hun leeftijd. 

Op facebook like ik hun werken meestal, en als er dan vlakbij een tentoonstelling van de twee is, ben je als oud-leraar zedelijk verplicht hun werken 'in het echt' te gaan bekijken. Bij het weerzien werden herinneringen op gehaald, bijvoorbeeld dat ik de man van de twee vaak aansprak met 'Double U Double U', omdat zijn voor- en achternaam met een 'w' beginnen. Schilderen hebben ze naderhand geleerd aan de Kunstacademie van Turnhout: een hobby erbij, maar ook een manier van zelfexpressie. Mooi is dat toch?

WissArt wil zich graag bezighouden met perspectief en verdwijnpunt: zoals in een vervallen gang van een verlaten fabriek; tenminste, ik denk dat het dat voorstelt. De zoldering ziet er best vuil uit, de vloer staat onder water, alle ruiten zijn ook niet meer in orde. Dit is een excellent voorbeeld van een 'Onder-gang'. Het doek heeft overigens geen titel.

Onder-gang?

Zelf noemde WissArt het volgende werk 'Beach Peer': weer zoeken naar perspectief, diepte en verdwijnpunt, maar in een zonnigere omgeving nu. Als je ooit onder de pier van Blankenberge hebt gestaan, dan krijg je min of meer hetzelfde gezicht. Dat hadden nog mensen tegen hem gezegd, zei de kunstenaar.

Zonder titel (mogelijk 'Beach Peer')

Perspectief boeit WissArt enorm: van een derde werk zou je nog denken dat het geïnspireerd is door de hoogbouw aan de Belgische kust, maar het zijn geen appartementen, het gaat om hogere en lagere blokken naast elkaar. Aan de linkerkant zijn ze rozerood, aan de rechterkant blauwgrijs. Ze lijken voor een watervlakte te staan, waarin, als je goed kijkt, ze weerspiegeld worden. Door die watervlakte is het natuurlijk ook makkelijk om aan de (een) zee te denken. WissArt speelt graag met vormen, probeert na te gaan wat het effect ervan is, en dat verschilt telkens. Ik hou er wel van, zeker ook van die gesuggereerde zeekust.

 

 

Zonder titel (rechthoekige vormen en hun weerspiegeling)

KaVaGe is geïnspireerd door andere vormen, door bloemen, bloemblaadjes en de natuur, maar dan niet op een realistische manier. Een werk deed mij onmiddellijk denken aan Georgia O'Keeffe: dat hadden nog mensen tegen haar gezegd. Maar de kunstenares stelde ook dat zij eerst het schilderij had gemaakt, en dan pas de Amerikaanse kunstenares had leren kennen. Rood en roze:het is bijna een roos, maar toch is het iets anders. Warme kleuren zijn het in ieder geval, mooi op het doek gezet. Aantrekkelijk toch? Vind ik dan.

Zonder titel

Wat ook aan bloemen doet denken, zijn de twee volgende werken. Centraal in het werk zie je een aantal bloemblaadjes, rood en bruinig, weer warm van kleur, zoals ze niet voorkomen in een boeket samengesteld door een bloemist. Hier is de fantasie van de schilderes aan het werk geweest. Aan de linkerkant boven zie je groene blaadjes, aan de linkerkant onder roze blaadjes. Rechts boven zie je een kleine bruine vlek, rechts onder iets wat op een grijze kastanje zou kunnen lijken, maar het waarschijnlijk niet is: ik zeg maar wat ik er in kan zien. Die vier punten, twee blaadjes en twee vlekken, lijsten de bloemblaadjes in, houden het werk in evenwicht. Zal ik maar zeggen dat ik dit een geslaagd werk vind? En dat ik daar een zekere mate van tederheid uit zie stralen? Mooi toch?

 Zonder titel

Zo is er nog een variatie op hetzelfde thema: rode bloemblaadjes, weer bruin erbij, en grijs volgens mij (mijn kleurenzicht wil nogal eens afwijken). Wat ik daar ook treffend in vind is het geraamte van een blad van een boom: je ziet alleen de nerven van een afzonderlijk blad. Vergankelijkheid kun je erin erin, fragiliteit van de natuur bijvoorbeeld. En die tederheid weer, vind ik.

Zonder titel

Zo is mijn bezoek aan de tentoonstelling van mijn twee oud-leerlingen echt de moeite gebleken. Je ziet ook duidelijk andere talenten van wie je vroeger voor je had: je onderwees ze Nederlands of Engels, maar 'there are more things in Heaven and Earth, Horatio, than are dreamt of in your education', om eens een vers van Shakespeare te parafraseren. En dat te zien stemt de burger zonder meer tevreden.  Wat moeten we nog meer hebben?

De uitsmijter kwam van KaVaGe: ze had eens een opstel van mij teruggekregen waarvan de eerste bladzijde vol rode strepen en doorhalingen stond. Ik verbaasd: zoiets was niet mijn gewoonte. Boven aan de bladzijde had ik mijn excuses neergepend, en daarbij de oorzaak van al dat rood bekend gemaakt: 'Sorry, Noortje heeft weer toegeslagen.' Mijn dochter Noortje moet toen zo'n twee en een half jaar geweest zijn: ik was dat alles glad vergeten. Maar mijn oud-leerling stond dat 'once in a lifetime' nog altijd bij. Tot vreugde van ons drieën natuurlijk!

Koraalcactus

Laat ik het nu eens hebben over wat ik altijd een nederig plantje heb gevonden: ik had in de Priba ooit een vetplantje gekocht. Dat kost niet veel, en je hebt weer wat groen in huis. Het stond op mijn salontafel, bleef groen, maar groeien deed het niet: van weinig geld kun je niet veel verwachten. Tot ik het een paar maanden geleden, om welke reden weet ik niet meer, op de vensterbank zette, aan de noordkant van mijn appartement; direct zonlicht verdraagt het plantje niet. En wat gebeurt? Het plantje dat altijd zo zichzelf was gebleven, dat wil zeggen nooit tekenen van overvloedig leven en groeilust had vertoond, verandert van tactiek: van onopvallend bosje groen krijgt het scheuten in alle richtingen, het wordt  groter en groter, zodanig zelfs dat ik er duidelijke foto's van kan maken, en op de computer onder 'vetplanten' kan zoeken hoe dat vroegere onooglijke ding, dat nu duidelijk ooglijk is geworden, toch mag heten. Dingen benoemen is orde in de chaos brengen, dat is algemeen geweten. Met zijn wetenschappelijke naam heet dat vroegere bescheiden groentje 'Rhipsalis baccifera oasis', wat best een mondvol is voor het eens zo nietige ding.

Rhipsalis baccifera oasis

Nu weet ik dus nog niets, want zo grondig is de kennis van mijn klassieke talen ook niet meer. 'Oasis' is duidelijk: het plantje groeit niet op uiterst droge plaatsen. 'Baccifera' of 'bacciferus' betekent 'bessen dragend', maar het knolletje of bolletje dat iets van een bes weg heeft, moet ik nog zien. Geheimzinnig groene levensvorm is het wel. En dan hebben we nog ''rhipsalis': dat woord komt uit het Grieks en betekent 'vlechtwerk van twijgen'. Sommige planten uit dit geslacht doen daar inderdaad aan denken.

Hier zie je het duidelijk: vlechtwerk van twijgen (eerder twijgjes)

Een Nederlandse naam heeft deze rhipsalis ook: 'koraalcactus' is dat. Geen idee of hij in koraalriffen groeit, en voor een cactus heeft hij veel water nodig, en stekels heeft hij helemaal niet. De wonderen van de natuur zijn onbegrijpelijk, zal ik maar denken. En ik heb weer plezier beleefd aan het determineren van wat er in mijn woonkamer groeit. En dat geeft natuurlijk een positief gevoel.

Foto voor op de identiteitskaart

Kind met inktvlekken - Papierindustrie (Turnhout) - II

De arbeiders in de 19de eeuw kenden geen luxeleventje: lange werkdagen, kinderarbeid, slecht betaald, eenzijdig dieet (aardappelen en brood): de ontevredenheid van die mensen nam dan ook toe.

Café De Penge - Sennes vader is kennelijk de moed verloren

Ze kwamen samen in cafés, zoals in De Penge in de Lindekensstraat, vlak bij Brepols. Terzijde: het café bestaat nog altijd. Centraal voor de toog zie je drie mensen: een man met een witte boord, dat is deken Adams, voor hem de vader van Senne, en achter vaders rug Senne. Die deken Adams was niet zomaar de eerste de beste: hij trok zich het lot van het arbeidersvolk erg aan, troostte hen, spoorde hen aan, en ging samen met hen de strijd aan tegen het patronaat. Hij stierf in 1924 in Ravels, waarnaar hij in 1921 hij verplaatst was na een conflict met kardinaal Mercier, en omdat hij in Turnhout als een te lastige klant werd beschouwd. Eigenlijk was hij een geestelijke in de traditie van priester Adolf Daens uit Aalst. 'Dat hij de motor van de ontluikende christelijke sociale beweging was, werd hem kwalijk genomen'. (Turnhout in straatnamen, p. 96). Turnhout heeft een straat naar hem genoemd (waar ik nog 5 jaar gewoond heb) en een monument aan hem gewijd, maar dat stelt niet zo veel voor: dat is de man onwaardig.

Het werkvolk is niet meer te sussen of kalm te krijgen of met een kluitje in het riet te sturen, en in 1892 breekt een staking uit. Daar had deken Adams zijn aandeel in: als man van gezag en geloof gaat hij de stakers vooraf, metterdaad duidelijk makend wat christelijke naastenliefde betekent! De deken en zijn arbeiders kun je vinden in een van de smalste straatjes van Turnhout, in het Notenesgangeske, zoals mijn vader dat uitsprak, en hij was een Turnhoutenaar van 1914. Maar die plaats is goed gevonden van de tekenaar. Ik wil die man overigens complimenteren met al zijn muurschilderingen: puik werk vind ik dat.

 

 

Deken Adams gaat de stakers voorop...

 

..die in een lange rij volgen

Het belang van deken Adams wordt nog een beklemtoond wanneer hij tussen stakers en families zijn linkerarm omhoog steekt, het patronaat bedreigend en tezelfdertijd de verschoppelingen der aarde aanmoedigend. Als een volksleider is hij in deze vertellende tentoonstelling neergezet. Ik moet zeggen: ik kan dat best appreciëren.

 

Deken Adams blijft aansporen

 

Laatste muurschildering: vier glimlachende mensen: de deken, Sennes vader, Senne zelf en zijn moeder. De staking is de moeite waard geweest, de arbeiders hebben hun slag thuis gehaald. Maar dat is het eerste succes in een strijd die nog veel langer zal duren, en die nog altijd niet gedaan is, zeker in gebieden en landen ver van ons België, waar nu de 'verworpenen der aarde' proberen te ontwaken.

De staking is kennelijk goed afgelopen

En waarom het verhaal 'Kind met inktvlekken heet'? Wanneer Senne na een tijd met inkt mag beginnen te werken, morst hij natuurlijk op de vloer en op zijn kleren. Vandaar dus.

Kind met inktvlekken - Papierindustrie (Turnhout) - I

Op dit ogenblik loopt in Turnhout de tentoonstelling, het verhaal 'Kind met inktvlekken': het is een evocatie van de papierindustrie in onze stad op het einde van de negentiende eeuw, met de miserabele werkomstandigheden, slechte lonen, kinderarbeid, de eerste pogingen tot verzet, met ook nog een pastoor die de  arbeiders metterdaad troost, maar zeker ook steunt en ze met raad en daad bijstaat. Samen met Yves heb ik die wandeling ook ondernomen: ik ben van Turnhout, mijn vader heeft ongeveer heel zijn leven bij Brepols gewerkt, en mijn broer kwam ook in drukkerijen aan de kost. Ik kan 'Kind met Inktvlekken' moeilijk overslaan alsof het mij niet aangaat.

Op die wandelingen kom je geregeld muurschilderingen tegen, van de hand van stripauteur Dido Drachman, en het verhaal achter dat alles is van schrijver Paul Govaerts, een oud-leerling zowaar! De vertelling wordt op je smart phone geladen, en als je dicht genoeg bij zo'n schildering bent, begint die phone te vertellen. (In de beste der werelden is dat; meestal moet je zelf ook nogal wat zoeken, maar daar gaan we niet over klagen). Vertrekken doe je aan het Museum van de Speelkaart, en algauw zie je de eerste muurschildering: een goed geklede dame die met harde hand de fabriek leidde. Mevrouw Dessauer is dat, door iedereen 'de patronne' genoemd. Door het raam waar ze voor zit, zie je de zuidkant van de Grote Markt, tenminste mij lijkt dat toch zo te zijn.

Mevr. Dessauer, genoemd de 'patronne'

In haar buurt krijg je dan het portret van Senne, het kind met de inktvlekken. Grote ogen heeft hij, hij kijkt vragend de wereld in, zo van 'moet dat zo voor de rest van mijn leven', zijn mond het tegendeel van een glimlach, zijn lange broek iets te kort, en op klompen: voor fatsoenlijke schoenen was er natuurlijk geen geld. Miserabilisme is hier geschilderd, een sterk contrast met mevrouw Dessauer. Variatie op 'meester en knecht' is het, hier 'patronne en kind van arme luizen.'. Het verhaal speelt zich af in 1892, zo verschrikkelijk lang is dat ook weer niet geleden.

Senne, het kind met de inktvlekken

In de Driezenstraat hangt het interieur van Sennes familie: vader en moeder, op de voorgrond Senne, allemaal rond de Leuvense stoof staand of zittend. Een stoel, voor de rest zie ik geen meubelen: armoe troef, dat is zeer duidelijk!

'Armoe troef' bij Senne thuis

Op een bepaald ogenblik is er brand bij Brepols, de kleine Senne redt daar iemand, maar raakt daarbij zelf gewond, zijn vader draagt hem naar het ziekenhuis (in de vlam links) waar hij naast het bed van zijn zoontje zit (vlam rechts). Voor de heldendaad van Senne krijgt de vader naderhand 1 frank, waarop de vader in woede ontsteekt zich roepend afvraagt of zijn zoon dan niet meer waard is. Je krijgt bij de wandeling ook een exemplaar van 'De Kempenaar' van 20 februari 1892: Daar kun je lezen over de 'Groote Brand bij Brepols': daarin leer je dat er geen dodelijke slachtoffers zijn gevallen, en dat het werk zo spoedig mogelijk hervat zal kunnen worden. De zorgen in 'De Kempenaar' zijn vooral materieel. Op dezelfde bladzijde staat een verslag over 'Mevrouw Dessauer in Levensgevaar'. Het paard dat haar koets trok is op hol geslagen, maar door enige moedige burgers tot staan gebracht, en mevr, Dessauer is gered. Die moedige burgers 'ontvingen eene goede beloning'. De mevrouw wordt 'de achtbare dame' genoemd. Merkwaardig dat deze bladzijde van het krantje zo correct de mentaliteit en de opvattingen van toen weergeeft.

Brepols brandt - links: vader draagt Senne naar het ziekenhuis, rechts: vader waakt bij het ziekbed van Senne

Een muurschildering bevindt zich in de Uitbreidingsstraat, dat is net over de vaart, in de nabijheid van Brug I. Ik heb het over dat werk al eens gehad, maar toen wist ik nog niet dat dat tot deze reeks behoorde. Ik heb er toen van gemaakt dat een meisje op de bagagedrager van een fiets zit, en dat de man aan het stuur met haar ergens naartoe rijdt. Nu blijken er volgens enige uitleg volgende thema's in verpakt te zijn: inspanning, opoffering, verbondenheid, kindsheid. En die zitten in de twee figuren. De schepper van dit beeld in de Spanjaard Zésar Bahamonte, en dat werk misstaat in de hele reeks helemaal niet, een beetje symbolischer is het, dat wel.

Zésar Bahamonte: Inspanning, verbondenheid

Het tweede deel van de wandeling, daarover vertel ik in een tweede tekst. Tot straks!