Damme, Onze-Lieve-Vrouwekerk: bijbelse gewelfsleutels

De kerk van Damme heb ik al meermaals bezocht: er is dan ook heel wat te zien. En je blijft steeds nieuwe 'oude kunst' ontdekken, in dit geval zes houten gewelfsleutels uit het einde van de dertiende eeuw. Gewelfsleutels zijn meestal stenen die het gewelf afsluiten waar de ribben bij elkaar komen: dat punt werd dan mooi afgewerkt met zulke versierde sleutels. Die bas-reliëfs beelden dan bijbelse taferelen uit, dat kan moeilijk anders. De gewelfsleutels in Damme zijn van hout: bij een herstelling van het tongewelf in 1894 werden zij daaraf gehaald, en nu hangen ze op het einde van de rechterzijbeuk, mooi in het zicht. Dat ze de beeldenstorm overleefd hebben, danken ze aan hun indertijd zeer hoge positie: de beeldenstormers konden er gewoon niet bij. Hoe de gelovigen ooit hebben kunnen zien welke waarheden des geloofs duidelijk gemaakt werden, is me eerder een raadsel, maar het zal de geste zijn die telde.

Het zijn wel expressieve beeldhouwwerkjes: eentje laat de ontmoeting van Maria en Elisabeth zien, en dat is best levendig: de plooienval van hun gewaden lijkt me zeer natuurlijk.

Het bezoek van Maria aan Elisabeth

De Verrijzenis van Christus is een tweede meesterwerkje: triomfantelijk staat Christus uit de doden op, een kruisstaf met wimpel in zijn linkerhand, de mensheid zegenend met zijn rechter. En de kunstenaar heeft er drie getuigen bijgehaald: heel oplettend schijnen zij niet te zijn - ze schijnen me te slapen - maar ze zullen de waarheid wel verder kunnen vertellen. Zoals 'Karel ende Elegast' begint: 'Vraye historie ende al waer / Maghic u tellen. Hoerter naer!'  Dat is ook wat de beeldhouwer suggereert, als je het mij vraagt.

De Verrijzenis van Christus

De macht van Christus wordt dan nog eens bewezen met 'De Bekering van Paulus'. Het verhaal is bekend: op weg naar Damascus wordt de zeer toegewijde christenvervolger Saulus door een verblindende lichtflits van zijn paard gebliksemd. Die lichtflits is echter een verschijning van Christus zelf, die de nu blinde en te gronde geworpen Saulus vraagt waarom hij hem vervolgt. Die beseft dan wie tot hem spreekt, hij krijgt het licht in zijn ogen terug en wordt een van de belangrijkste grondleggers van het christelijke geloof, vanaf dan onder de naam 'Paulus'. Overtuigend verhaal moet dat geweest zijn.

Het bas-reliëf toont bovenaan de lichtflits, stralen die uit de hemel omlaag schieten, Paulus valt met gespreide armen en benen van zijn paard dat ook al op de grond ligt en de nek buigt: het drama zeer plastisch uitgebeeld: de kunstenaar kende zijn metier.

De bekering van Paulus

Overigens was deze dramatische gebeurtenis een geliefkoosd thema voor kunstenaars: Michelangelo en Rubens hebben ook een bekering op hun actief. Die van Michelangelo is een fresco dat in het Vaticaan te zien is: alle registers worden opengetrokken: drama met veel mensen en engelen, en een bliksemende Christus.

Michelangelo, De bekering van Paulus

Bij Rubens wordt het iets donkerder, maar de hevige effecten ontbreken evenmin. De Damse beeldhouwer hield het noodgedwongen veel eenvoudiger, opener en ook minder opdringerig. Heel zeker ook een grote kwaliteit.

Rubens, De bekering van Paulus