Rik Wouters: schilderijen - 2

Nog een schilderij waar ik weg van ben: 'Het ravijn B', olieverf op doek, uit 1913. Het bedoelde ravijn ligt in het midden van een bos: vier lange bladerloze stammen breken de eentonigheid, en tussen al dat verticalisme zie je op de achtergrond een brug waarop een ruiter op een wit paard, heel klein in dat weelderige woud. Als ik voor dit doek sta, wordt mijn aandacht daardoor onmiddellijk getrokken: dat is een oplichtend punt, nog versterkt door de witte stam ernaast. Verder kleuren genoeg: veel tinten van groen, licht en donkerder bruin, rood ook. De kleine ruiter, bijna precies in het midden, schept meteen ook veel diepte: ondanks alle begroeiing vind ik dit toch een weids schilderij: ik hou er wel van, dat zal duidelijk zijn.

Het ravijn B, olieverf op doek, 1913

Idem, detail

Als je in detail gaat, kun je zien met hoe weinig middelen ruiter en paard geschilderd zijn: schetsmatig zijn ze weergegeven, het paard een paar witte vlekken met een lichte, zwarte contour, de ruiter een streepje zwart, een witte rijbroek en een bruin schoentje. Of het om een man of een vrouw gaat, is niet eens belangrijk. Het is een nietig schepseltje in dat alles dominerende woud.

Idem, detail

Bij wijze van spreken: een rood bad. Het heet 'De gordijnen', uit 1913 is het. Nel diende weer als model, maar in dit geval is niet zij, maar haar rood-witte kamerjas van belang: die past natuurlijk het best bij de gordijnen aan weerskanten, en daar is het Wouters om te doen. Een overmaat van rood vermijdt hij door de achtergrond: die is lichtgeel met ook tinten van blauw.

De gordijnen, olieverf op doek, 1913

Een portret van 'Mevrouw Moreu-Wouters' - zijn zuster veronderstel ik - doet me nogal aan Henri Matisse denken: door de lichtinval, de tekening op het gordijn rechts, de tekening op het behang. Wouters en Matisse worden wel eens vaker als fauvisten beschouwd, maar volgens mij ontsnappen ze aan dit etiket: voor mij zijn ze veel meer dan dat.

Portret van mevrouw Moreau-Wouters, olieverf op doek, 1912

Een zelfportret toont de schilder in meer dan goeden doen, weer uit het jaar 1913. In dat jaar heeft hij echt veel geproduceerd: het was de tijd van de doorbraak, van het eerste succes. En dat blijkt uit dit werk: breed gerande hoed, sigaar, sjaaltje, deftig zwart jasje, en in goede gezondheid nog. Geen spoor van zijn tragische ziekte die twee jaar later in alle hevigheid toe zal slaan: dit is de geslaagde kunstenaar. Overigens: niet alleen in 1913 heeft Wouters hard gewerkt: het is verbazend hoeveel hij in zijn korte leven afgeleverd heeft. Wouters is 36 geworden, ongeveer zo oud als Mozart, nog zo'n productieveling op korte tijd, maar dan wel in een ander medium, dat zal klaar zijn.

Zelfportret met sigaar, 1913

Om met iets totaal anders af te sluiten: 'Nachtmerrie/Oorlog', aquarel op papier, 1914. Wouters suggereert een dreigend landschap: net boven wat je als horizon kunt zien, vliegen zwarte kraaien. Voor de rest wanorde, chaos: bruin en donkerder bruin,  grijs en zwart, vuil roze, paars: je ziet geen vuur of vlammen, maar de hemel lijkt wel in brand te staan. Het werk komt wel binnen, moet ik zeggen. De kunstenaar zou de oorlog niet overleven: kort na zijn oproep werd hij gedemobiliseerd wegens ziekte, bracht anderhalf jaar in Nederland door, waar hij overigens nog gewerkt heeft, maar in 1916 kwam zijn leven helaas veel te vroeg ten einde.

Nachtmerrie/Oorlog, aquarel op papier, 1914

Men zou zich kunnen afvragen wat hij nog had kunnen maken als hij langer geleefd had, maar dat is onzinnig: hij heeft niet langer geleefd, en de rest is speculatie. Ondertussen kunnen wel volop genieten van wat hij ons nagelaten heeft, en dat is niet gering, om het met een understatement te zeggen: naar Brussel gaan kijken, zou ik zeggen, wil je het niet missen. Zeker doen!