Mislukte hoogmoed is bescheidenheid gebleven
De Sint-Jacobskerk is een openbaring: kunstwerken à volonté. Het was ook de parochiekerk van Rubens, die van de Wapper, waar hij woonde, nauwelijks een paar honderd meter moest lopen. Je vindt er natuurlijk ook zijn grafkapel, met een prachtig schilderij van zijn hand: 'Onze-Lieve-Vrouw omringd door Heiligen', uit 1634. Rechts zie je Maria in een blauwe jurk, het Christuskind kijkt haar aan, maar strekt zijn handjes uit naar de bisschop voor wie het schilderij eigenlijk bestemd was. Achter die man staat Maria Magdalena, met een blote borst - de contrareformatie was niet altijd even preuts - en achter haar staat Sint-Joris, in volle wapenuitrusting: aan zijn voeten ligt de verslagen draak. Rechts op de voorgrond zit de Heilige Hiëronymus. Samen met een engeltje houdt hij een zwaar boek vast: dat is de Vulgaat, of de bijbelvertaling die hij gemaakt heeft. Op en top contrareformatie is dit doek: zoveel heiligen bij elkaar, zo'n krachtige verheerlijking van de katholieke leer! En een overtuigend schilderij is het ook: zoveel beweging, zoveel kleuren, zoveel afwisseling, zoveel leven! Het is een plezier om naar te kijken. Je kunt van alles over Rubens beweren, maar niet dat hij de kwast - sorry, laten we eerbiedig blijven - het penseel niet kon hanteren!
Rubens, Onze-Lieve-Vrouw omringd door Heiligen, 1634
In de buurt hangt nog een Jordaens: 'Sint-Carolus Borromeus bidt voor de pestlijders', uit 1655. Mooi opgezet is het doek wel: de ellende is onderaan te zien, de pestlijders in dit tranendal, al of niet overleden, boven hen richt Carolus Borromeus in een wit gewaad met rode stola zich tot Christus in de hemel, naast hem allicht de Moeder Gods, of een martelares, want ze heeft een palmtak in haar handen. Zo ga je van ellende naar hemels geluk, en door bemiddeling en gebeden van Carolus kan jou dat ook ten deel vallen, dat is de boodschap. Jordaens' schilderij is duidelijk minder levendig dan dat van Rubens - het gaat dan ook over pest en dood en ellende - maar zijn kleuren zijn ook minder krachtig, vind ik. Barok is het zeker: hevig en extreme gevoelens voeren de hoofdtoon.
Jacob Jordaens, Sint-Carolus Borromeus bidt voor de pestlijders (1655)
Van Erasmus Quellinus II (of: de Jonge, die leefde van 1607 tot 1678) hangt er een 'Aanbidding der herders', kennelijk een zeer geliefd thema in de zeventiende eeuw. Hemel en aarde zijn verenigd in dit doek: onderaan de herders met schapen (een lam, een ooi en een ram), Maria met kind links in het midden, in volle licht, en helemaal van boven engeltjes, en meer naar links een figuur die allicht God de Vader voorstelt. Een schilderij waarop veel gebeurt, alleszins.
Erasmus Quellinus II, De aanbidding der herders
Zeer indrukwekkend is het Hoofdaltaar uit 1685, een werk van Willem Kerrickx en Artus II Quellinus. Dit is voor mij weer meer rococo dan barok: versierende elementen alom, alles is vol, dezelfde horror vacui als bij een van de biechtstoelen in de Sint-Pauluskerk, die trouwens ook door Willem Kerrickx gemaakt is. Tussen de zuilen net boven het altaar wordt de Heilige Jacob door engelen naar de hemel gebracht: die Jacob is van Artus II Quellinus. Aan de voeten van de heilige is het een gewriemel van je welste, overal leven. Helemaal boven zitten God de Vader en Christus, en tussen hen de duif die de Helige Geest moet voorstellen. Een en ander gebeurt allemaal onder een sintjacobsschelp: de symboliek is wel heel duidelijk. Ik houd niet zo van rococo, maar zowel de biechtstoel als dit hoofdaltaar zijn zeer overtuigend: prachtige werken zijn het, 'flabbergasting' heb ik eerder al genoemd.
Willem Kerrickx en Artus II Quellinus, Hoofdaltaar
Na mijn bezoek heb ik de brochure over de Sint-Jacobskerk eens nagelezen, en ontdekt dat ik nog veel kunstschatten aan mij voorbij heb laten gaan. Ik moet zeker nog eens terug, en het zal weer de moeite zijn, dat weet ik zeker.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten