Dat begint al met een portret van Plantijn door Rubens. Toch kunnen beide heren elkaar nauwelijks gekend hebben: de drukker is gestorven in 1589, de schilder geboren in 1577, in Siegen dan nog, in Duitsland dus. Ik veronderstel dat het geschilderd zal zijn naar een ets van de man: het toont hem in ieder geval als succesvol bedrijfsleider: gekleed in het rijke zwart, met een mooie kanten kraag, zijn linkerhand rustend op een boek, een pen in zijn rechterhand: hij is zo klaar om aantekeningen te maken. De toeschouwer kijkt hij natuurlijk met open blik aan.
Pieter Paul Rubens, Christoffel Plantin
Het devies van Plantijn was 'Labore et constantia', 'Door arbeid en standvastigheid', en dat werd in een allegorie verbeeld door Erasmus Quellinus de Jonge ((1607-1678); zo'n 30 jaar jonger dan Rubens was hij. Het is een schilderij vol mythologische figuren: Hercules is de man aan het werk met de passer. Men zou denken dat zo'n krachtpatser daar niet meteen de geschikte man voor is, maar je moet het natuurlijk wel heel lang volhouden wil de firma succesvol blijven, en de vrouw die toekijkt is Constantia zelf: zij inspireert en controleert hem, en samen zorgen zij voor langdurig werk van hoge kwaliteit. Rond hen staan andere mythologische figuren alles belangstellend gade te slaan. Als je je bedrijf zo laat weergeven, dan ben je natuurlijk wel overtuigd van de belangrijke missie ervan. Echt bescheiden is het niet, maar terecht was het wel.
Erasmus Quellinus II, Labore et constantia
Een zeer mooi werk is een andere Rubens: het portret van Justus Lipsius (1547-1606). Hij was geboortig van Overijse, heette eigenlijk Joost Lips,maar als geleerde en man van zijn tijd verlatijnste hij zijn naam. Een topgeleerde was hij; humanist, filoloog en geschiedschrijver. Als man van stand zien we hem hier, met een prachtig geslaagde bontkraag: je zou er zo met je handen over willen strijken!
Pieter Paul Rubens, Justus Lipsius
Ook in 'De vier filosofen' herken je Lipsius makkelijk: hij zit aan een tafel met twee leerlingen, en de man links, een beetje op de achtergrond, zou Rubens zelf zijn. Dat is natuurlijk geen filosoof, maar het borstbeeld in de nis boven Lipsius stelt Seneca voor, en zo kom je dan toch aan vier filosofen. Overigens verneem je tijdens je bezoek wel dat dit niet Seneca voorstelt, maar in de zeventiende euw geloofde men wel dat hij het was. Wat er ook van zij: in zo'n stadspaleis was het humanisme nooit veraf.
Van een mij onbekende meester, M. Schoevaerdts (1660-1702) hangt er een 'Gezicht op de rede van Antwerpen'. In 1585 was Antwerpen gevallen, en veel handelsverkeer was er de Schelde dan ook niet: links op het schilderij ligt een pontonbrug, grote schepen kwamen toch niet meer binnen. Rechts van die brug is er wel bedrijvigheid: kleine zeilscheepjes waren af en aan. Het is geen werk dat de loop van de kunstgeschiedenis ingrijpend beïnvloed heeft, maar een eerlijk tijdsdocument is het wel.
M. Schoevaerdts, Gezicht op de rede van Antwerpen
Idem, fragment
Een fragment (voorgrond, centraal) laat het leven in een plaatsje op Linkeroever zien: Sint-Anneke zou dat moeten zijn, als ik het niet mis heb. En daar is best wel wat leven, in de buurt van het kerkje of kapelletje.
In het Museum Plantin-Moretus kom je dingen tegen die je er niet meteen verwacht: maar het is een patriciërswoning, een redelijk groot stadspaleis waarin mensen van stand en geld dat ook konden laten zien. Verrassend, interessant en mooi is het allemaal.
En de boeken? Daar heb ik het nog over. Want die zijn ook de moeite!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten