Antwerpen Barok 2018 - Rubenshuis - Andere meesters

Op 'Sanguine/Bloedrood' had ik al een Adriaen Brouwer gezien, en hier in het Rubenshuis hangt er weer een: 'Drinkende boer', een typische vind ik die: kroegtaferelen zijn legio bij hem. En die vielen best in de smaak: Rubens bezat zeventien Brouwers. De boer hier heft het glas om te kijken hoeveel er nog in zit, terwijl hij met zijn linkerhand zijn bierpul stevig vast heeft: delen schijnt hij niet te willen doen, hij bewaart zijn schat angstvallig. Maar links van hem schuift een andere kroegloper zijn stoel dichterbij: hij lust er ook wel eentje, of meer. Achteraan zie je twee drinkebroers naar buiten schuifelen: de grootste ondersteunt de kleinste, die zijn benen niet meer kent. Brouwer kende dat milieu kennelijk goed, hij heeft het in ieder geval goed geobserveerd. Het schilderij schetst de atmosfeer in de kroeg wel zeer raak. Ik houd van Brouwer, moet ik zeggen.

Adriaen Brouwer, Drinkende boer, olieverf op paneel

Een schilderij met een lange titel is 'Een man en een jongen, met een glas wijn en een kaars' van Adam de Coster (1586-1643), iemand die ik niet kende, een echte tijdgenoot van Rubens. Het ziet zo er Caravaggio uit dat men vermoedt dat hij diens werk in Rome zelf heeft leren kennen. Het clair-obscur heeft hij alleszins overgenomen, en ook het realisme valt op. In dit schilderij zie ik - maar wie ben ik - een opa met zijn kleinzoon. De kleinzoon belicht met de kaars het gezicht van zijn opa die alle aandacht krijgt: hij lijkt wel eens meer gedronken te hebben. Zijn wijnglas houdt hij rechtsonder een beetje losjes vast, zo heel sterk schijnt hij zich niet meer te voelen. De kleinzoon lacht naar zijn opa: hij heeft zeker in de gaten dat opa een beetje dronken is, of meer. Leuk is dat dit doek een heel verhaaltje vertelt, of dat je er tenminste een plausibele fantasie rond kunt bouwen. Mooi van Adam de Coster!

Adam de Coster, Een man en een jongen, met een glas wijn en een kaars, olieverf op doek

Dan gaan we eventjes de religieuze toer op met 'De aartsengel voorspelt het martelaarschap van de Heilige Catharina van Alexandrië', van Tintoretto (1518-1594). Door mijn functie als kerkwachter in de grote kerk van Hoogstraten weet ik wel een en ander over Catharina, maar dat haar martelaarschap ook nog voorspeld was, dat is nieuw voor mij, dat is legende op legende stapelen. Boven op het schilderij houden twee engelen het houten, getande rad vast waarmee de heilige terechtgesteld moest worden, maar dat mislukte, zodat ze uiteindelijk onthoofd werd. Dat was haar straf omdat ze niet met de keizer wilde trouwen - die was heidens - en evenmin haar geloof afzweren. Daarom had de keizer de vijftig knapste koppen van zijn rijk op haar afgestuurd, maar zij overtuigden haar niet, zij bekeerde hen. Waarop de keizer ze alle vijftig ter dood bracht. Tussen de aartsengel en Catharina staat een aantal mannen: dat zijn allicht enkele van die vijftig bollebozen. Naast het rad houdt een andere engel een palmtak vast, het symbool van de martelaar. Tintoretto kende het verhaal van Catharina best goed: zijn schilderij is er een juiste samenvatting van.

Rechts op het schilderij drie klassieke zuilen en de kroonlijst van een tempel: wij zijn in de renaissance, nietwaar. Catharina is op een manier afgebeeld die de barok al schijnt aan te kondigen. Dit doek behoorde tot de collectie van wijlen David Bowie: nu hangt het in het Rubenshuis als langdurig bruikleen uit een particuliere verzameling.

Jacopo Tintoretto, De Aartsengel voorspelt het martelaarschap van de Heilige Catharina van Alexandrië, olieverf op doek

Dan is er nog een Titiaan (1485/90-1576) : 'Portret van een dame met haar dochter'. Door zijn kleurgebruik en techniek heeft hij heel wat invloed uitgeoefend op schilders in de Nederlanden: Rubens, Van Dyck, Rembrandt. De twee personen in de schilderij zijn onbekend, maar er zijn speculaties dat het om de minnares van de schilder en hun onwettige dochter zou gaan. Volgens de gids zou dit schilderij pas in 1948 ontdekt zijn door röntgenfotografie: het was namelijk compleet overschilderd om de schande te bedekken. Si non è vero, è ben' trovato. De vrouw houdt haar arm liefdevol op de linkerschouder van haar kind. Haar kan enige schoonheid niet ontzegd worden, en uit haar kledij blijkt dat ze niet direct tot het gewone volk behoorde.

Titiaan, Portret van een dame en haar dochter, olieverf op doek

'Antwerpen Barok 2018' is best interessant: nu is mijn plan nog een aantal kerken te bezoeken die heel wat barokke kunst bevatten. En wat mij betreft ben ik dan ongeveer rond. Maar het zal de moeite geweest zijn, daar ben ik zeker van.