In het hoogkoor stellen zeven ramen de zeven sacramenten voor: zo hoort dat in een kerk. Die glas-in-loodramen komen al uit 1531-1533, en zijn het werk van Antonis Evertsoen van Culemborg ( de eerste gravin was overigens ook van Culemborg). Ze zijn zeer kunstig vervaardigd, duidelijk in de nieuwe renaissance stijl, al zijn de onderwerpen dan uiteraard religieus. Op de eerste foto zie je Christus aan het kruis, geflankeerd door Maria en Jezus' lievelingsleerling, Johannes. Boven het kruis is renaissance architectuur te zien. Onder de 'C' en de 'I' kun je merken in welk jaar dit raam gemaakt is: Anno 1531. Bijna 500 jaar oud, dus.
De kruisdood, 1531
Niet al deze ramen dateren uit de zestiende eeuw: in de loop der tijden hebben ze een en ander geleden, zodat een aantal in de negentiende eeuw gerestaureerd diende te worden. Een mooi voorbeeld daarvan is het raam met op het onderste deel het eerste grafelijke echtpaar: Antoon de Lalaing en zijn vrouw Elisabeth van Culemborg. Het is zeker dat zij dat zijn dat omdat onder de graaf zijn wapen prijkt (rood met witte ruiten), en achter hem staat zijn patroonheilige, Sint-Antonius. Wie de kerk bekostigd had, wilde natuurlijk voor eeuwig en drie dagen zichtbaar blijven: ze hadden ongetwijfeld hun trots en 'noblesse oblige' zullen ze ongetwijfeld gedacht hebben. Hoe zou je zelf zijn. Op de onderste rand van het raam staan de namen van de restaurateurs: ene Cauwenbergh en J.B. Capronnier. 1861 kun je rechts onderaan ook lezen: dat is natuurlijk het jaar van de restauratie.
Antoon de Lalaing en Elisabeth van Culemborg
Laten we er nu maar eens een sacrament bijhalen: het huwelijk. Een gemijterde bisschop met baard legt de handen van bruid en bruidegom in elkaar. Hij is in het blauw, zijn getuige staat achter hem; zij heeft een rijke bruidsjurk aan: groenig, met nogal wat versieringen. Ook achter haar staat en getuige, en dan nog een jonge vrouw die de sleep draagt. Het zijn duidelijk geen twee paupers die vanaf dat ogenblik hun leven samen willen leiden. En allicht hebben zij de bisschop horen zeggen: 'Wat God verbonden heeft, zal de mens niet scheiden.' (Marcus 10:9)
Het huwelijk
Velen van ons zijn in hun jonge jaren ooit wel eens te communie geweest, en dat sacrament staat er ook bij, alleen heet dat nu de eucharistie. De kerk heeft haar woordenschat opgefrist: een mis heet nu een viering. Het akeligste dat ik ooit gehoord een gelezen heb, was een 'begrafenisviering': om gillend de kerk uit te stormen, denk ik dan. Voor zo'n woord moet je geloof wel heel vast zijn! Weer een bisschop reikt een oudere man de hostie aan. De kunstenaar heeft achter het altaar zelfs een schilderij geconstrueerd: een Mariaboodschap zie je, de engel Gabriël komt haar zeggen dat zij Gods zoon zal baren.
De communie
De kleuren in deze ramen zijn best geslaagd, vooral het blauw vind ik erg treffend. Het is jammer dat de taferelen zo hoog hangen, maar met een beetje verrekijker zou je kunnen zien dat op de achtergrond van de hoofdtaferelen delen van steden en gebouwen te zien zijn, dieren en voorbijtrekkende reizigers: er is bijzonder veel zorg besteed aan deze kunstwerken.
Als je de kerk verlaat, zie je een recent glas-in-loodraam: het Lam Gods staat op het boek met de zeven zegels, waarvan je er maar zes ziet: de steunbalk midden in het raam verbergt er een. Aan weerszijden van het Lam en eronder zie je de vier symbolen van de evangelisten: rechts de adelaar, links de engel, en eronder de stier en de leeuw. Uiterst links en rechts staan een man en een vrouw: zij stellen de mensheid voor. Helemaal van boven zijn de werktuigen van de kruisiging weergegeven: een ladder, een doornenkroon, een leeg kruis, hamer en trektang, de schandpaal waaraan Jezus gebonden was tijdens zijn bespotting.
Dit is werk van Jan Willemen, en het is geïnstalleerd in 1980, heel recent dus. In de maand juli heb ik in Limburg muurschilderingen gezien - als je de kerk verlaat - die steeds het Laatste Oordeel uitbeeldden: in Hoogstraten wordt niet met de eeuwige straf van brandende pek en verdoemenis gedreigd, maar we zijn hier ook een paar eeuwen later.
Jan Willemen, Het Lam Gods, 1979-80
Wil je nog dergelijke ramen zien in de kerk van Hoogstraten: in de noorder- en zuiderzijbeuk zijn er nog van die moderne, die best het bekijken waard zijn. Dat geldt trouwens voor heel de kerk van Hoogstraten, maar dat heb ik al meermaals gezegd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten