donderdag 5 februari 2015

De zee - salut d'honneur Jan Hoet - 1

De tentoonstelling 'De zee' in Oostende is de laatste waaraan Jan Hoet als curator heeft meegewerkt: die wil je dan wel eens gaan bekijken. Helaas heeft hij het eindresultaat en de opening niet meer mogen beleven: hij stierf al in februari 2014. Philip van den Bossche, directeur van het Mu.ZEE, heeft zijn werk dan voortgezet, en de tentoonstelling kreeg terecht de ondertitel 'salut d'honneur Jan Hoet'. En een indrukwekkend eerbetoon is het inderdaad geworden.

Er zijn werken te zien van heel veel kunstenaars, en niet van de minsten, binnen- en buitenlandse, oudere en modernere tot hedendaagse. Een zeer kleine ets is het oudste werk dat ik er gezien heb: de Engelsman William Blake (°1757), dichter-schilder-etser, geeft daarin mensen weer die aan het strand bezig zijn: een vissersboot meert aan, een herder staat met iemand te praten. Klein, maar fijn juweeltje is het.


William Blake, Menselijke activiteiten aan het strand

Van een andere Engelsman, William Turner, hangt er 'Three Seascapes', uit 1827 of daaromtrent. Hij schildert drie keer de zee, de bovenste is zo goed als inktzwart, en twee keer de lucht, dat zijn de bredere, lichtere delen. Voor Turner was dit een manier om erachter te komen wat hij het meest geslaagd vond om verder te gebruikten. Overigens, het gaat natuurlijk over de zee, maar het werk doet mij denken aan de grote doeken van Rothko; in ieder geval komt het zeer modern over, al is het dan bijna tweehonderd jaar oud.

Overigens bis: het Engels heeft het woord 'landscape'' ontleend aan het Nederlandse 'landschap'. En als het dan over de zee ging, hebben ze er gewoon en nogal logisch 'seascape' voor gevonden. Wij kennen geen 'zeeschappen', wij doen het met 'zeegezicht' of 'marine'. Taal is een wonderlijk verschijnsel: je gaat ergens leentjebuur spelen, en met dat leenwoord word je dan creatiever dan in de oorspronkelijke taal. Ik zou 'zeeschap' een prachtig woord vinden, bij de weg (by the way).


William Turner, Three Seascapes, ca. 1827

Nog uit de Angelsaksische wereld, maar uit ons zeer recente verleden: Roy Lichtenstein met een werk uit 1964 dat hij 'Gullscape' noemt, 'Meeuwschap' dus. In de popart zitten we hier. Het lijkt op een tekening uit een of andere strip, met nogal grote raster op goedkoop krantenpapier afgedrukt, maar dat is bedrieglijk: wat hier schijnt te gebeuren is het lanceren boven zee van een zware raket, met achterlating van veel uitlaatrook, en tot schrik van vijf meeuwen die zich uit de voeten maken. In het midden van de jaren 60 was de koude oorlog aan de orde van de dag, en een dergelijk beeld was dan ook niet zo wereldvreemd: angst was toen net zo goed een deel van de westerse mentaliteit. Voor mij is het een symbolisch, symptomatisch beeld van die tijd. Ik houd wel van dergelijke kunst.


Roy Lichtenstein, Gullscape, 1964

Helemaal bij de tijd zijn we met een schilderij van Thierry de Cordier: Mer du Nord, Etude n° 1, 2011. Van de Cordier heb  ik al meermaals schilderijen gezien, onder andere op de Grote Permeke Retrospectieve in 2012, en om het voorzichtig te zeggen: enige somberte is hem niet vreemd. Dit vind ik een zeer overtuigend schilderij: veel zwart en donkerte springen onmiddellijk in het oog, maar net zo goed de haast volledig witte horizon, en het licht dat centraal blinkt en weerkaatst. Als je er voor staat, lijken die golven echt te bewegen, te wiegen, zo goed en levendig heeft de Cordier dat geschilderd. Het deed me spontaan denken aan een beroemd vers: ''t zijn weiden als wiegende zeeën': die wiegende zeeën heeft Cordier weergegeven. Een topstuk op deze tentoonstelling, deze Noordzee


Thierry de Cordier, Mer du Nord, Etude n° 1, 2011, 120 x 150 cm

Deze vier werken overspannen zo'n kleine 250 jaar kunstgeschiedenis: De zee 'met haar eindeloze deining' (Willem Kloos, Frederik van Eeden) heeft in die tijd kunstenaars steeds beziggehouden en geïnspireerd. de negentiende en de twintigste eeuw waen op dat gebied niet anders, zoals zal blijken uit het werk van andere grote schilders.

Geen opmerkingen: