Sint-Catharinakerk Hoogstraten: armleuningen van het Groot Gestoelte

Het 'Groot Gestoelte' in de kerk van Hoogstraten is niet alleen de moeite voor de 'zitterkens' of de misericordes die de kanunniken een steun waren als ze lang rechtop moesten staan, ook de armleuningen tussen de stoelen zijn zeer kunstig: die hebben namelijk ook allemaal een beeldje ter versiering. Een aantal ervan hebben te maken met kerk en godsdienst, een aantal andere ook niet. Kerk en geloof worden voorgesteld door een vrouw met een kelk in haar rechterhand en met haar linker houdt ze de bijbel vast: verklaard glimlachend zit ze daar.  Een mooie allegorische voorstelling is het.

Allegorische voorstelling van de Kerk

Een andere vrouw laat haar linkerhand op een doodshoofd rusten, terwijl ze in haar andere hand een zandloper heeft: de vergankelijkheid van het leven opnieuw allegorisch voorgesteld. In die tijden leefde het idee 'memento mori' nadrukkelijk, en natuurlijk wordt er in een kerk aan herinnerd: zorg dat je je voorbereidt voor de ultieme rekenschap die je binnenkort af zult moeten leggen. Zeer ernstig en zorgelijk kijkt deze vrouw, je kunt ze haar voorhoofd zien fronsen.

Memento mori

Maar het kan ook iets luchtiger: een aap die een appel vasthoudt stelt Adam voor. Adam als aap. Natuurlijk, je moet wel een aap zijn als je ook nog bijt van Eva's appel, dat zal de redenering wel geweest zijn.

Adam als aap

En het kan zelfs frivool: een zeemeermin, naakt tussen de verzamelde kanunniken, kamt haar haar, maar dan op een manier dat de kunstenaar haar borstjes vooruit kan laten steken. Grapjas, moet die beeldhouwer geweest zijn. En of er tussen de eerwaarde geestelijken nooit ruzies zijn geweest over wie naast de meermin mocht zitten? Het beeldje spreekt niet, en mijn verbeelding lijkt niet helemaal onschuldig, geef ik toe.

De kokette zeemeermin

Een beeldje toont een ambachtsman, een timmerman lijkt het wel. Hij hanteert in ieder geval een schaaf: dit wordt beschouwd als het zelfportret van Albrecht Gelmers, de kunstenaar die al dit fraais gemaakt heeft. Dat is dus ook een manier om je handtekening bij een kunstwerk te zetten.

Albrecht Gelmers


De beeldjes op de armleuningen zijn juweeltjes, niet zo groot, maar minutieus uitgewerkt, met zin voor detail en humor. Heel fijn en mooi zijn ze. En zo kun je in het Groot Gestoelte ontdekkingen blijven doen. Een 'Fundgrube' is het, zoals heel de kerk in Hoogstraten. Het mooiste museum van de Kempen noem ik het.