Vlaanderen en Vlaams in Frankrijk: Cassel

Poperinge is een grensgemeente: Frankrijk is er dichterbij dan Nederland bij Turnhout. Natuurlijk ga je dan ook naar dat gebied dat nu Frans-Vlaanderen heet. Cassel is dan de eerste bestemming: ik was er ooit al geweest, 33 jaar geleden, en ik heb er geen slechte herinnering aan. Als je op de Grand' Place komt, stel je meteen een soort van tweeslachtigheid vast: je ziet dat het Vlaanderen is geweest, maar ook dat het nu duidelijk bij Frankrijk hoort, en Frankrijk is. Nederlands, of de taal die ze daar 'Vlemsch' noemen, hoor je nergens. Toch hebben een paar horecazaken op de markt Vlaamse namen: er is een 'Keizer Karel' bijvoorbeeld. En het stadje komt ook manifest op voor zijn Vlaamse identiteit, maar in het Frans dan: boven een winkel waar je allerlei uiteenlopende zaken kan krijgen, hangt een opmerkelijk opschrift, dat besluit met 'Vivre la Flandre'.

Een aan de post, toch een officieel gebouw, wappert een heuse Vlaamse Leeuw, een officiële Belgische zowaar: geel veld, zwarte leeuw, met rode klauwen, zodat onze drie landskleuren er netjes inzitten. Dat geeft de burger moed, zo ver weg van de eigen haardstee!

Ils ne le dompteront pas!

En af en toe zie je nog sporen van het voorbije Nederlandstalige karakter van de streek, boven de deur van een kapel, of in de collegiale kerk van Cassel.

Moeder van bermhertigeyd b.v.o.

In de kerk: op een gedenkplaat van het overlijden van iemand uit een vooraanstaand (adellijk) geslacht staat de tekst: 'Tak plooyt nooyt'. 'Tak' is allicht de familienaam: de naam komt nog voor in Vlaanderen, maar voor zover ik weet met 'ck': Tack. De man (zullen we aannemen) is gestorven op 3 oktober 1922: tenminste de wapenspreuk van de familie was nog in het Nederlands.

Tak plooyt nooyt

Maar meer dan relicten zijn dat niet. Hoewel, sinds 1978 zendt Radio Uylenspieghel vanuit Cassel uit in de volkstaal, en die is ook in 'onze' Westhoek te beluisteren: zoals ik al zei: men komt uit voor zijn Vlaamse identiteit, en men doet ook moeite om het oude 'Vlemsch' voor compleet uitsterven te behoeden.
Dat onze taal, of een vorm daarvan, in Noord-Frankrijk nog niet helemaal van de kaart is verdwenen, is eigenlijk een wonderlijke zaak. Cassel maakt al van 1678 deel uit van Frankrijk (Vrede van Nijmegen), vanaf dan was Frans de officiële taal, en zoals geweten, Parijs met zijn centralistische politiek heeft nooit veel opgehad met regionale talen: ook het Bretoens, het Occitaans en het Duits in de Elzas moesten vele toontjes lager zingen. En denk eens aan België: hoe hebben de vertegenwoordigers van de Vlaamse Beweging in de 19de en 20ste niet moeten vechten voor erkenning en gelijkwaardigheid. Tijdens de Wereldtentoonstelling van '58 was er zelfs een speciale 'Vlaamse' dag! Onze francofone taalimperialisten waren even onverbiddelijk als die van Frankrijk. Gelukkig is dat niet meer zo, En nu hoor je Liesbeth Homans een taal spreken waarvan alleen zij denkt dat het Nederlands is. Leve de emancipatie en de autonomie!