Watou: het Kunstenfestival - II

Ook de kerk is een zeer interessante locatie: je vindt er een zeer vreemd werk van Samsom Kambalu, een Malawiër (°1975). Op een piëdestal voor heiligenbeelden staat de torso van een zwarte man, zonder hoofd, met een ouderwets groen voetbalshirtje waarop het woord 'Holyballism'. Voor hem, op een klein voetbalkunstgrasveldje liggen een aantal ballen - een dertigtal, denk ik - en die zijn met papieren waarop tekst beplakt. Maar niet zomaar teksten: het zijn fragmenten uit de bijbel die rond die ballen kleven. Mijn eerste idee was dat de kunstenaar bedoelde dat het voetbal in de plaats van religie was gekomen, zelfs de nieuwe religie was geworden. Het EK was pas voorbij, dan denk je zoiets. Maar Kambalu bedoelt toch nog iets anders: hijzelf komt uit een gebied waar religie nog zeer belangrijk is, terwijl ze bij ons in het openbare leven nog nauwelijks aan bod komt. Hij wil dat die ballen ook aangeraakt, opgepakt worden, dat je ermee kunt spelen, gooien, er een trap tegen geven, of, en dat wordt hij ernstiger, je kunt ook de bijbelteksten lezen die erop gekleefd zijn. In plaats van spelen wordt het dan 'stilstaan bij, denken over, reflecteren', over dit kunstwerk, over de gelezen tekst, over de betekenis van religie. Voetbal verbindt ook, maar gewoonlijk de supporters van de twee ploegen, tegen elkaar. Religie zou alle gelovigen moeten verbinden, als het goed is tenminste, want dat wil ook nog wel eens mislopen. Mogelijk hebben wij voetbal gewonnen, maar religie en nog veel meer verloren. Helemaal geen oppervlakkig kunstwerk dat deze Samson Kambalu in de kerk geplaatst heeft: ik vind het wel iets..

Samson Kambalu, The Last Judgement, 2016

Samson Kambalu, Holy Balls (de andere naam van het kunstwerk)

Een werk dat mij ook zeer aansprak, is dat van de Nederlander Bas Overbeek (°1989), een jonge kunstenaar dus. Hij laat op en heel groot vlak mensenpoppetjes vanaf twee richtingen bij elkaar komen, zodat ze in het centrum een compacte massa vormen, waar haast niet uit te ontsnappen valt. Toch slagen een aantal mensen daar wel in, hoewel ik de indruk heb dat er minder weggaan dan er bijkomen. Het deed me nog denken aan een vers uit 'Ik tracht op poëtische wijze...' van Lucebert, wanneer hij het heeft over 'de weg van verlatenheid naar gemeenschap'. Maar de gemeenschap, de massa van Bas Overbeek is verstikkend, houdt je gevangen. Wil je een individu zijn, dan moet je je eruit losmaken om vrij te zijn, maar ook weer meer alleen en zwakker. Het werk doet reflecteren en denken over het evenwicht tussen verbondenheid en zelfstandigheid, en hoe dat vaak moeilijk te vinden is..

Bas Overbeek, The Natural Default Setting (2015)

Er hoort een prozagedicht bij van Jannah Loontjens (°1974, Nederland): 'Wees welkom' heet dat. Vers 1: 'Zou jullie graag uitnodigen. Leuk jullie weer te zien'. Laatste vers: 'Ik houd de deur graag gesloten. Het tocht, zie je.'

Jannah Loontjens: Wees welkom

'One World' (2015) is van de Duitser Eckart Hahn (°1971). De boodschap is duidelijk: heel de wereld staat in brand, op het zuidelijk halfrond is de aarde alweer bijna zwart, daar heeft het vuur zijn verwoestende werking al bijna voltooid. Ook een vorm van verbondenheid natuurlijk, maar Hahn geeft vooral een cynische waarschuwing.

Eckhart Hahn, One world (2015)

Het Kunstenfestival van Watou houdt zich met ernstige thema's bezig: de kracht van mededogen, verbondenheid, empathie, verantwoordelijkheid, in feite het streven naar een menselijkere en betere wereld. Het is natuurlijk niet treurnis alom, maar 'je lacht je er toch ook niet barsten', om het met Paul van Vliet te zeggen.  Je hoeft natuurlijk alle tien locaties niet in een ruk af te lopen: je doet het beter een beetje mentaal-hygiënisch: zachtjes aan, dan breekt het lijntje niet. Je kunt al eens leuke gesprekken hebben met de suppoosten, je kunt iets gaan eten en drinken, en voor een beetje rust kun je ook in het Brennepark terecht: daar staan drie 'Luisterhoorns', waar je in kan gaan zitten en naar gedichten luisteren, beschermd tegen de verschroeiende zon en de striemende regen. En je kunt er op je gemakje gedichten horen, van Bart Moeyaert, Joke van Leeuwen, Hugo Claus, Ernst Jandl, Roberto Juarroz en nog een paar anderen. En de mensen maken daar gretig gebruik van - soms beurt afwachten - en luisteren met de glimlach: er overvalt ze waarschijnlijk ook een soort speeltuingevoel van veel vroeger.

Aandacht in de luisterhoorns

en met de glimlach

Ik was nooit eerder op het Kunstenfestival in Watou geweest, maar ik zou het eeuwige zonde vinden als dit de laatste editie was. Er wordt gezegd dat dit een van de beste festivals ooit was, en inderdaad: ik vond het zeer, zeer goed. Ik mag hopen dat ik volgend jaar weer kan gaan.