'Boeddha & Mind' in het MAS - I

Bijna drie jaar geleden ben ik veertien dagen in Nepal geweest, en daar is Boeddha zeer aanwezig: als er in het MAS dan een tentoonstelling over 'Boeddha & Mind' plaatsvindt, wil ik die natuurlijk wel eens gaan bekijken. Al voor je het gebouw binnengaat, weet je waar je moet zijn: vanaf enige afstand zie je op het terras van de derde verdieping een reusachtig Boeddhabeeld: daar is het te doen! Het blijkt een replica op ware grootte te zijn (India, polyester) van Boeddha Shakyamuni; het granieten beeld zelf wordt de Seokguram Boeddha genoemd, naar de plaats waar het staat, de Seokguram-grottempel in Zuid-Korea. Het komt overigens uit de 8ste eeuw. Best indrukwekkend is deze boeddha: behoorlijk groot, sereen, je kunt je hem niet idealer voorstellen. Zijn hoofd vind ik zeer bijzonder: rustig, evenwichtig, harmonieus, gelijkmoedig. Dit is de gezichtsuitdrukking van iemand die het nirwana bereikt heeft. Als entree van de tentoonstelling kan het tellen.

De Seokguram Boeddha (replica)

Het gezicht van de 'verlichte', de 'ontwaakte'

Zelfs wie leek is in het boeddhisme, zal weten dat meditatie in deze levensbeschouwing of filosofie van primordiaal belang is. Daarbij spelen thangka's en mandala's een belangrijke rol: ze helpen de monnik te mediteren over en zich te identificeren met het afgebeelde. De foto toont de 'Mandala van Akshobhya', een schildering op doek (een thangka dus) uit Tibet uit het midden van de 19de eeuw. Het woord 'thangka' duidt het doek aan, het woord 'mandala' in de eerste plaats de tekening op het doek, hoewel 'mandala' ook voor doek en voorstelling samen gebruikt wordt. Een mandala beeldt het universum in de vorm van een paleis af. In de mandala op de foto zijn in het vierkant (het paleis) vier driehoeken te zien, met elk een eigen poort, naar elke windrichting een: dat staat voor openheid naar de wereld.  - Mijn wetenschap komt uit de gedownloade gids bij de tentoonstelling, want, laten we eerlijk zijn, je komt hier in een onbekende wereld terecht, en zonder uitleg snap je er niet al te veel van. - Ondertussen zijn die thangka's en mandala's wel mooi en zeer kleurrijk, en voor de boeddhist ook functioneel: abstracte tekeningen moeten door meditatie naar een hoger bewustzijnsniveau leiden.

De 'Mandala van Akshobhya'

Een zeer groot en kleurrijk object is zeker de zogenaamde zandmandala. Die is speciaal voor deze tentoonstelling ter plaatse gecreëerd door lama's van het Tibetaans Instituut in Parijs en in Hoei. In het boeddhisme is een zandmandala maken ook en vorm van meditatie. Dagenlang 'schilderen' monniken met gekleurde zandkorrels zo'n werk bij elkaar. Als de mandala klaar is, wordt hij vernietigd en het zand wordt in een rivier gegooid. Dit maakt de makers ervan bewust van de vergankelijkheid van alle dingen. Bij de sluiting van deze tentoonstelling zal dit zand in processie naar de Schelde gebracht worden en erin uitgestrooid. (Bron: de gedownloade bezoekersgids)

Mandala van Sarvavid Vairocana (de zandmandala)

Er is ook een voorouderportret te zien: de verering van de voorouders is ook een boeddhistische plicht. Rijke Chinezen lieten vaak een groot portret maken van het gestorven familielid. Zo eentje hangt bij het einde van de expo: het is een portret uit China, uit de tijd van de Mingdynastie die bijna 300 jaar duurde (1368-1644). De man was zeker niet de Chinese Jan met de pet: hij is gekleed in een ruim en rijk gewaad, zit op een meer dan doordeweekse stoel, is zich van zijn waardigheid zeer bewust: hij kijkt de toeschouwer vrank en vrij aan. Hij was een man van betekenis, dat kan niet anders, maar helaas ook vergankelijk, zoals wij allen sterfelijk zijn.

Voorouderportret (China)

Een essentieel deel van 'Boeddha & Mind' zijn 54 schilderingen die een monnik moesten inspireren bij  zijn meditatie: daarover zal mijn volgende tekst gaan.