Mu.Zee Oostende: de nieuwe vleugel Ensor-Spilliaert - I

Dat je in het Mu.ZEE de nieuwe vleugel Ensor-Spilliaert binnenwandelt, kan je nauwelijks ontgaan: er hangen twee zeer grote foto's waarop beide schilders over het strand van de badstad uitkijken: Ensor toch, Spilliaert kijkt in de camera. Uit het interbellum komen ze kennelijk. Op de eerste zie je de oude Ensor, op de tweede staat Spilliaert, met naast hem Floris Jespers. Het wordt je meteen overduidelijk gemaakt voor welke meesters je hier bent.

James Ensor uitkijkend over het strand van zijn Oostende

Spilliaert en Jespers kijken liever de camera in

Ik heb al wel wat Spilliaert gezien, een uur voordien nog in zijn nieuwe Spilliaert Huis, ik ken hem een beetje en ik weet wat ik mag verwachten, maar een werk raakte me die dag tot in mijn diepste vezels (waarschijnlijk had ik het vroeger al wel eens gezien, maar was er niet zo ontvankelijk voor geweest): het gaat om het 'Zelfportret voor de Spiegel', uit 1908. Zwart, grijzen en mat wit van de lijsten: vrolijk word je er alvast niet van. Maar de manier waarop de schilder zichzelf afbeeldt, is buitengewoon gruwelijk: zijn gezicht lijkt wel op dat van een zwaar verwonde soldaat uit de Eerste Wereldoorlog, die overigens nog niet begonnen was. Zijn mond doet denken een grote gapende wonde waaruit de tanden weggeschoten zijn, zijn met zwart omlijst oog is een glazige bol waarvan je je niet kan voorstellen dat het überhaupt nog ziet. Spilliaert drukt gruwel en afgrijzen van zichzelf uit, ik vind het ongelooflijk dat iemand zich zo wetens en willens wil voorstellen. Het is in ieder geval een zeer doeltreffende afbeelding van zijn eigen psychisch leed. Munch is ook niet meteen een blije optimist, maar een doek met deze kracht ken ik van hem niet. Ik geloof niet dat ik dit 'Zelfportret' ooit nog vergeet: wat een horror!

Zelfportret voor de spiegel, 1908

Idem, detail

Maar zo onthutsend zijn zijn schilderijen niet allemaal.  Er hangt zelfs 'Het einde van een mooie dag' uit 1912. Een burgermannetje met hoed en wandelstok komt mogelijk terug van een strandwandeling, maar alleen en in tegenlicht, zodat je ook niet meer te zien krijgt dan een zwarte schaduw: gelukkig is anders, eerder mistroostig zou ik denken.

Het einde van een mooie dag - figuur in tegenlicht, 1912

'De briefschrijfster' uit 1917 (aquarel en potlood op papier) is zelfs hoofdzakelijk wit en licht, maar weer gaat het om een solitaire figuur. Leuke gezelschappen vind je bij Spilliaert zelden. In de linkerbenedenhoek kun je lezen wanneer hij dit werk gemaakt heeft: 'Juin 1917' staat er.

De briefschrijfster, 1917

Mooi dat het Mu.ZEE deze vleugel ook aan Spilliaert wijdt: in België zal de man ondertussen wel algemeen bekend zijn en geapprecieerd worden, maar het is twijfelachtig of dat in het buitenland ook zo is. En dat verdient hij echt wel, deze Léon Spilliaert.