Van Leen Huet naar Dulle Griet

Mijn recente verjaardag heeft me een boekenbon opgeleverd, en bijgevolg een boek dat ik per se wilde hebben en lezen: Leen Huets 'Pieter Bruegel, de biografie', overigens pas verschenen en vers van de pers. Heel veel is er niet met zekerheid bekend over de schilder: niet zijn  geboortejaar, niet zijn geboorteplaats, en zelf heeft hij geen teksten achtergelaten. Je krijgt wel informatie over zijn reis naar Italië, met wie hij daar, en in Antwerpen en Brussel verkeerde, maar vooral: Leen Huet tracht aan de hand van de werken van Bruegel te 'schilderen', wie de man eigenlijk was, wat voor hem belangrijk was, waar hij zijn kennis vandaan haalde, want de man was een intellectueel die  zich met tekeningen, etsen en schilderijen uitdrukte, en waarvan boerenkermissen en bruiloftsdansen maar een zeer miniem deeltje waren. Een zeer genuanceerd beeld brengt zij van hem, dat veel verder gaat dan het tot op de draad versleten cliché 'Pierre le Drôle' of 'de koddige Bruegel'. Wat Leen Huet over de man en zijn werk weet te vertellen, is simpelweg verbluffend: ik kan me niet voorstellen hoelang ze met dit boek bezig geweest moet zijn. Het boek verdient alleen maar mijn algehele bewondering, ongelooflijk onder de indruk ervan ben ik!

Het eerste hoofdstuk van het boek is gewijd aan 'Hoe Dulle Griet naar België kwam'. Dat gebeurde dus in 1894, nadat Fritz Mayer Van de Bergh het op een veiling in Keulen had gekocht. Nog altijd is het een van de weinige schilderijen van Pieter de Oude in België. Maar dat is niet het belangrijkst: Huet past op dit schilderij de de oude literaire techniek van de 'ekfrasis' toe, dat is het minutieus bekijken en beschrijven van een werk, wat dan tot een sluitende interpretatie leidt. 'Dulle Griet' is een vrouwmens dat 'een roof voor de hel doet', zoals dat in de zestiende eeuw heette, zij is een vrouw die zich door niets of niemand laat tegenhouden om te doen wat ze wil doen, ook al - misschien vooral - als dat tegen alle gevestigde normen ingaat. Een helleveeg is zij, zeer letterlijk. Huets beschrijving van het werk is zo meeslepend, ik heb het op zo'n gejaagde manier gelezen, zelfs tweemaal, die perfect past bij het bekijken van het schilderij: er staat zoveel op, zoveel nieuws en onbekends, er is zoveel te ontdekken, dat je niet weet waar eerst te kijken. En ze legt ook precies uit waarom het alleen in Antwerpen in 1561 kon ontstaan: de jaarlijkse Besnijdenisommegang had toen plaats, maar ook een groots en legendarisch Landjuweel. Je krijgt er zomaar een diepgaande brok cultuur- en mentaliteitsbeschrijving (of -geschiedenis) bij: over reuzen, over hoofdzonden zoals hoogmoed, hebzucht, gierigheid, onmatigheid, over de moreel-religieuze betekenis van schilderijen. Ik ben er zo enthousiast van geworden dat ik gisteren zondag naar Mayer Van den Bergh gereden ben om het doek nog eens in het echt gaan te bekijken en te bewonderen, het met mijn opgedane kennis te ontraadselen en er een aantal detailfoto's van te nemen: die kun je dan thuis verder uitpluizen.

Generallisima 'Dulle Griet' en haar legertje kleine vrouwen op weg naar de hel

Een ei in een ei, een harp bespeeld door een spin, en een aap die ook iets gaat aanvangen

Duivelse padden kruipen naar een kraaiennest

De angstaanjagende hellemond

De reus die een scheepje op zijn rug draagt, met een pollepel zijn aars leeg
schept: geldstukken of stront, maar er wordt om gevochten

Zo stelt volgens Huet Bruegel de hel voor, met de boodschap: zorg dat je daar niet terechtkomt, vrouwen worden gewaarschuwd niet de weg van Dulle Griet op te gaan, mannen zien de 'schijtende' reus als afschrikwekkend voorbeeld.

'Dulle Griet' is een meesterwerk, dat beweren is water naar de zee dragen, maar Leen Huets biografie van Pieter Bruegel de Oude is dat evenzeer. Wat een rijkdom aan inhoud, aan interpretatie, aan eruditie, en bovendien vlot leesbaar, zonder jargon waar alleen ingewijden iets aan hebben. Het boek heeft me formidabel enthousiast gemaakt. Proficiat, Leen Huet!