Zillebeke - comingworldrememberme - CWXRM

West-Vlaanderen is in juli vaste prik voor mij: je kunt er interessante tentoonstellingen bezoeken (Watou, Oostende), en je kunt er de laatste vier jaar je pacifisme gaan belijden en aanscherpen. Dit jaar wou ik beslist de land art installatie 'comingworldrememberme' van Koen Vanmechelen gaan bekijken: je vindt ze in provinciedomein 'De Palingbeek' in Zillebeke, vlak bij Ieper.

De installatie bestaat onder andere uit 600.000 beeldjes, een voor elk slachtoffer dat tijdens De Groote Oorlog op Belgische bodem is gesneuveld. De beeldjes zelf zijn door heel veel mensen van verschillende nationaliteiten in een periode van vier jaar gemaakt: letterlijk grensoverschrijdende arbeid is het geweest, zoals een oorlog meestal ook grensoverschrijdend is. Dit grote werk maakt de makers en de bezoekers bewust van de zinloosheid van dergelijke conflicten: oorlogen kennen alleen verliezers.

Ik dacht heel de tijd dat die ronde beeldjes de helmen van de gesneuvelden voorstelden, maar dat blijkt niet correct te zijn. Toch is het moeilijk om ze niet als doodshoofden te zien, juist omdat ze zo duidelijk aan oorlog en zijn slachtoffers refereren. Maar bij nader toekijken blijken het gekromde, gespannen lichamen te zijn, klaar om rechtop te gaan staan: zo kun je ze tenminste zien. En het gaat hier ook over een nieuwe mensheid die pas geboren is, of letterlijker, pas uit het ei gekomen is. Die nieuwe mens heeft nog geen geschiedenis, weet niets van oorlogen en conflicten, begint op een maagdelijk wit papier. Tezelfdertijd zal het duidelijk zijn dat de wens naar zulke mensheid voortkomt uit het onbeschrijfelijke leed dat de vorige generaties elkaar aangedaan hebben. Deze installatie is een beetje dubbel: de indrukwekkende waarschuwing drukt ook de hoop uit op een mensheid die in vrede leeft.
 

Het beeldje: de nieuwe mens

Het grote ei waaruit de nieuwe mensheid komt

Idem

Toch vind ik het moeilijk om bij het zien van de hele installatie niet aan legers en dreigende oorlog te denken. De nieuwe mensheid lijkt mij opgesteld als een leger, rijen dik, gelid naast gelid. En de kleur van de beeldjes lijkt nogal op die van de uniformen van het Belgische leger. Waarschijnlijk word je verondersteld te denken: 'Dat nooit, meer', 'Nie wieder Krieg'. Want, tenslotte, ieder beeldje staat voor een gesneuvelde, en allemaal samen staan ze voor onbegrijpelijk en onnoemelijk veel leed. Hoe dan ook, het is indrukwekkend, en stemt tot nadenken.

De nieuwe mensheid: in slagorde?

Gezicht op de installatie vanaf de uitkijkbrug