Jean-Paul Govaerts in ' 't Heilaer' - Finding a new religion

Voor een intrigerende tentoonstellingen hoef je niet altijd per se naar Antwerpen, Brussel of Brugge, en niet alleen grote namen zoals Matisse, Rik Wouters, James Ensor en legio andere hebben met beeld en kleur iets te zeggen dat de moeite waard is om aandachtig te bekijken. Dat is me gisteren gebleken op de tentoonstelling van Jean-Paul Govaerts in 't Heilaer in Beerse.

Jean-Paul Govaerts, Finding a new religion

Als je de ruimte binnenkomt, zie je meteen drie redelijk grote schilderijen die bij nader toekijken een triptiek vormen: 'Finding a new religion' heet die. Dat vinden van - of zoeken naar - een nieuwe religie maakt evenwel zeer nadrukkelijk gebruik van christelijke symboliek: daar zijn de drie vissen in het linkerpaneel wel een duidelijk bewijs van. De schematisch getekende vis was in de eerste van onze jaartelling het symbool waarmee christenen zich op een geheime manier aan elkaar bekend konden maken. 'Ichthus' (Grieks voor 'vis') staat voor 'Jezus Christus, Zoon van God, Verlosser'. Toch is het schilderij moeilijk te interpreteren: de man lijkt me op de zeebodem te lopen, maar zijn kleren worden daar helemaal niet nat of doorweekt van, verdrinken doet hij kennelijk niet, van de dood moet hij in ieder hier en nu niet gered te worden, een verlosser is dus niet meteen nodig. En die drie vissen - heilig getal - leven die wel echt? Vooral nummer twee en drie, die op hun zij zwemmen of drijven, zien er me niet echt voorspoedig uit, integendeel: dood en nutteloos. En de 'wandelaar onder water' bekijkt de vis vlak voor hem verwonderd, met zo'n air van 'tiens, wat is dat hier?'. Heel diep gaat zijn verlangen naar een nieuwe godsdienst niet. Iedereen kan dit schilderij verder doordenken, maar een zinloos spelletje is het zeker niet.

Finding a new religion, linkerpaneel

Op het middenpaneel staan acht mensen - vier kinderen, vier volwassenen - gebogen over een stuk aangespoeld wrakhout, dat eigenaardig genoeg, maar niet geheel onverwacht de vorm van een gekruisigde Christus suggereert. Heel benieuwd is het gezelschap, maar wat het voorstelt, daar zijn ze duidelijk nog niet achter. Het stukje strand waar 'de wrakkige Christus' op ligt,  gaat dan over in een vloer zoals je die in de jaren vijftig en ook vroeger bij ons wel eens kon aantreffen. De kunstenaar vertelde me dat hij dat stuk hout ooit gevonden heeft, en nog altijd bij hem thuis bewaart, de vloer lag waarschijnlijk in het huis dat hij is '78 gekocht heeft en waar hij nog altijd woont, en de verwonderde mensen komen uit een van de talrijke foto's die hij gevonden heeft in dat huis, en die dus niets met zijn eigen leven te maken hebben. En het water speelt ook weer een rol: de branding maken het volkomen begrijpelijk dat 'Christus' hier op het strand ligt. Overigens is Jean-Paul een fervent zeiler: niet ongewoon dus dat zee en water een prominente rol spelen. Hij legde me ook uit hoe hij werkt: hij neemt stukken uit andere realiteiten, en voegt die samen tot een nieuwe realiteit die op het eerste gezicht eerder 'realistisch' overkomt, maar die bij nader inzien zeer mysterieus is, en veel vragen oproept, hier over de betekenis, de zin, de waarde van godsdienst of religie in deze tijd. Zijn nieuwe realiteit stelt vragen over onze wereld, onze tijd. De juiste metaforen vinden heet dat: het kenmerk van iemand die zich terecht kunstenaar mag noemen, vind ik.

Finding a new religion, middenpaneel

Finding a new religion, rechterpaneel

Misschien drukt dit drieluik uit dat de 'moderne mens' de religie voorbij is, en dat hij met enige verwondering naar de symboliek en de beelden ervan kijkt. Maar echt interesse? Wie zal het zeggen.

Op deze tentoonstelling zijn ook tekeningen te zien: die moeten ook zeer nauwkeurig gelezen worden, en dan stel je vast dat de kunstenaar daar ook zijn ideeën in prijsgeeft. Daar kom ik nog op terug.