dinsdag 28 juni 2011

Klein Engelandhoeve - Staaltjes Natuur (Geert de Kockere)

De Klein Engelandhoeve was in de negentiende eeuw een blekerij, in de twintigste zelfs een leerlooierij, maar als ik er in de jaren vijftig en zestig voorbijfietste, wist ik helemaal niet waar dat toch ietwat merkwaardige gebouw voor diende: het leek me aan verval overgeleverd. De laatste jaren is die evolutie een halt toegeroepen: het is nu een bezoekerscentrum en vertrekpunt voor wandelingen in het Vennengebied. Je kunt er tegenwoordig streekbieren drinken: Gageleer en Schuppenzot bijvoorbeeld, of biologische vruchtensappen. En er komt nogal wat volk, heb ik gemerkt: het is een meer dan waardevol initiatief.


De Klein Engelandhoeve

Onlangs is daar een nieuwe wandeling uitgezet: op een route van 2,8 km staan tien 'Staaltjes Natuur' ('Litenatuurtjes' worden ze ook genoemd, maar dat vind ik zo'n gekunsteld woord). Die Staaltjes Natuur dragen allemaal een kort gedicht van Geert de Kockere; die korte versjes geven in feite commentaar op wat je ziet, of een bespiegeling, ze evoceren op passende wijze ongeveer de geschiedenis van dit stuk Vennengebied. Ze stemmen tot overwegen, nadenken, herinneren, deze tekstjes, ze zijn niet opdringerig, ze hebben kwaliteit.

De materie waaruit die staaltjes vervaardigd zijn is ook niet onbelangrijk: ze zijn gerecycleerd uit schroot en gemaakt van Cortenstaal: dat roest nooit door, maar zal de komende vijftien jaar onder de invloed van het weer mooi patineren. De letters zijn uit het staal gesneden: maximale leesbaarheid levert dat op.

Die wandeling heb ik gisteren dus gedaan, op de warmste dag van het jaar tot dusver. Hoewel: wandelen is voor mij een veel te pretentieus woord: met de scootmobiel heb ik de afstand afgelegd, en dat ging. Af en toe moest ik uitstappen om een slagboom te openen, twee keer om mijn rolstoel te verlichten, zodat hij zich zonder mijn gewicht uit een zonk weer hogerop kon trekken, maar verder is de wandeling zeer rolstoelvriendelijk. En zo kom je op korte tijd voorbij echt verschillende landschappen: dreven, weilanden, heide, vennen, bossen en zandwegen.

Achter de Klein Engelandhoeve staat het eerste staaltje: 'kleine boeren / kwamen aan land. /  letterlijk. // het was wringen, / het was wroeten. / in arme grond, / in arren moede. / en met engelengeduld. // hun erf is nu erfgoed.'



Een mooi staaltje staat op  het kijkplatform vlak bij het Koeven,  dat je door de uitgespaarde ruimte op de plaat ongestoord kunt afspeuren. Er staat te lezen: 'een ven is een spiegel / in het landschap. / een weerspiegel / waarop eenden drijven. // In water dat hemelsblauw is, / herfstig grijs, / of bewolkt als een bonte koe.'



Het Koeven in al zijn glorie

Nog eentje over de hei. 'heide, / als je haar af en toe / wat plagt / (krabt en schupt en bijt), /ziet ze bij momenten / paars van woestenij. // wat een wilde schoonheid!'



In het laatste 'litenatuurtje' is de mens weer veel nadrukkelijker aanwezig. 'ooit was hier wilde hei. / maar de mens wilde ook. / ook wat van die hei. // hij stelde paal en perk. / aan die hei. / hij bond ze in (met draad), / hij sloot ze af (met water). / en de hei werd wei'.



En zo sluit het laatste Staaltje Natuur mooi aan bij het eerste, en zo is de cirkel rond. Geeert de Kockere heeft dat mooi gedaan en voor mekaar gekregen. Zo is het een wandeling geworden met de meerwaarde van veel aandacht, niet alleen voor de natuur waar je in rondloopt, meer zeker ook voor de versjes van Geert de Kockere. hij weze bij dezen gefeliciteerd. Een alle anderen: aan de wandel, te voet of rolstoelgewijs.

maandag 6 juni 2011

Hoogstraten - Sint-Katharinakerk: doopkapel

Hoe vaker je naar een kerk-met-inhoud gaat, hoe meer je er ontdekt. Dat heb ik gisteren nog eens vastgesteld in Hoogstraten. Ik wil er voor de n-de keer foto's gaann nemen, en wat blijkt? De doopkapel is open en toegankelijk, en dan ga je daar natuurlijk ook van dichtbij kijken. Groot is de kapel niet, 2 meter bij 3 schat ik, meer kan het niet zijn. Maar ze is zeer de moeite.

Natuurlijk staat er een doopvont, en niet zomaar een. Ze is uit het midden van de 16de eeuw, en heeft een koperen deksel uit 1670: ze moet wel echt uit de tijd van de bouw van de kerk komen. Wat er voor mij merkwaardig aan is: de achthoekige vorm, net zoals de kapel van Werbeek (die is een eeuw jonger). De acht zijden van de stenen doopvont zijn afwisselend versierd met rozetten en hoofdjes, wat dan weer zou verwijzen naar de vier seizoenen of de vier windsteken: duidelijk is een en ander niet.


Zestiende-eeuwse, achthoekige doopvont

En er zijn een aantal merkwaardige beelden te zien, onder andere een laatgotische albasten 'genadestoel'. Laatgotisch betekent in dit geval begin 16de eeuw. Je wilt dan wel weten wat dat juist is, een genadestoel, je zoekt op 'google', ook afbeeldingen natuurlijk, en een paar keer kom je dan uit bij de Hoogstraatse genadestoel. Maar er zijn ook genadestoelen van bekende kunstenaars: Rubens heeft er een geschilderd, om maar iets te zeggen. Volgens 'Van Dale' is het een typisch rooms-katholiek fenomeen: het is de voorstelling van God de Vader op een troon met het kruis met Christus daaraan in zijn schoot en een duif boven beiden zwevend. Het komt er dus op neer dat het een uitbeelding van de Heilige Drievuldigheid is, van wie al onze genade dan zou komen. Je kunt het ook zo zien: de Vader die het offer van zijn Zoon in genade aanneemt. Maar of die uitleg echt katholiek is, daar steek ik mijn hand niet voor in het vuur. In ieder geval, de Vader houdt het kruis tussen zijn knieƫn, zegent met zijn rechterhand en houdt in zijn linker een wereldbol vast. De duif zit op de top van het kruis. Dit stuk iconografie was me compleet onbekend; het lijkt mij ook een traditionele weergave die volledig uit de mode is geraakt.


De Heilige Drievuldigheid, of de 'genadestoel'


De genadestoel van Rubens: contrareformatie in al zijn barokke macht. Het schilderij zou dateren van 1620 of daaromtrent, dat is dus zo'n 120 jaar later dan de Hoogstraatse genadestoel. Of het thema nadien nog uitgebeeld is, blijft voor mij in het ongewisse. De foto is klein, maar je kunt de Heilige Geest, de duif, toch nog zien naast de rechterslaap van de Vader: het beeld is volledig.

Sinds dit jaar staan er ook twee eiken beelden in de doopkapel: Franciscus van Assisi en zijn vrouwelijke tegenhanger Clara. Ze zijn rond 1730 gemaakt, komen uit het in 1784 opgeheven clarissenklooster van Hoogstraten, en moeten nog gerestaureerd worden. Zowel Franciscus als Clara zou opgeheven armen moeten hebben, maar die zijn er helaas niet meer. Hij heeft zijn linkervoet op een (wereld)bol: dat zou symboliseren dat Franciscus het wereldse veronachtzaamd, of weigert.


Franciscus van Assisi


Clara, ook zonder armen

De Sint-Katharinakerk blijft me intrigeren: het is in feite onvoorstelbaar wat je daar aan oude, religieuze kunst kunt ontdekken. Het is een kerk natuurlijk, maar tegelijkertijd ook een behoorlijk rijk museum.