'Zoo zeere gevallen blâren', Kempisch Kanaal, Turnhout
De dood zit nu echt wel in het jaar: in een vrolijk tempo worden de dagen korter, herfstiger ook, en als ik door de straten rijd, straten die tegenwoordig nogal eens afgeboord zijn met bomen, zie ik gebeuren wat me dan door het hoofd schiet: 'Hoe zeere vallen ze af,/ de zieke zomerblâren'. Guido Gezelle bedacht dat, en hij gaat verder: 'hoe zinken ze, altemaal,/ die eer zo groene waren,/ te grondewaart!' In de bundel 'Rijmsnoer' (1897) staat dat; het gedicht zelf zou geschreven zijn op 14 oktober 1894. In het gedicht 'Bedemaand' uit 1885 vind je hetzelfde idee, met een duidelijk religieuze connotatie: 'Laat ons onze lenden allen/ gorden, ter begankenis,/ eer wij, als de blaren, vallen;/ eer het tijd van sterven is!' Dat vers komt dan weer uit 'Tijdkrans'. Sterfelijkheid en vergankelijkheid kunnen bij Gezelle uiteraard niet zonder de idee God: 'ter begankenis' gaan is hetzelfde als 'op bedevaart' gaan. De man was niet voor niets priester. Voor wie dat laatste niet echt kan appreciëren: zeer ultramontaans katholiek was hij, allesbehalve hoop oplopend met de Hollandse calvinisten. Iedereen is kind van zijn tijd, en van zijn overtuiging.
Af en toe gebeurt het me dat in in een groep vrienden een tekst te lezen heb: afgelopen week was dat ook weer het geval. Denkend aan de tijd van het jaar kwam ik uit bij een vers van M. Vasalis: 'Sub finem'. Weer een gedicht over sterfelijkheid en vergankelijkheid, niet die van de natuur en het leven in het algemeen, maar over de eigen komende dood. De natuur - het licht! - komt nog wel even kijken, maar het is het laatste licht. Hier gaat het over de kracht en sterkte die nodig zijn om alles los te laten: zichzelf, de liefste en de kinderen. Het laatste vers is de logische, krachtige, laconieke slotsom van het gedicht, en Vasalis' leven.
Het gedicht loopt zo:
SUB FINEM
En nu nog maar alleen
het lichaam los te laten -
de liefste en de kinderen te laten gaan
alleen nog maar het sterke licht
het rode, zuivere van de late zon
te zien, te volgen - en de eigen weg te gaan.
Het werd, het was, het is gedaan.
Die laatste regel mag, wat zeg ik: moet op mijn doodsbrief staan. Realistische boodschap nalaten, noem ik dat dan.
'Sub finem' is het laatste gedicht uit de bundel 'De oude kustlijn', gepubliceerd in het voorjaar van 2002. Vasalis was al in 1998 gestorven, net geen 90 jaar oud. Ze had in de jaren voor haar dood nog aan deze bundel gewerkt, haar kinderen hebben dat werk voltooid. Heel opmerkelijk is dat, want de dichteres omdat de dichteres sinds 1954 nagenoeg niets meer gepubliceerd had.
Een recensie van deze postume bundel is te vinden op
http://www.derecensent.nl/2000-2004/vasalis.htm
Geen opmerkingen:
Een reactie posten