Rik Poot: De vier ruiters van de Apocalyps

Soms loop je achteloos voorbij een kunstwerk, je besteedt er geen aandacht aan omdat je andere doelen voor ogen hebt, je kunt niet alles even geconcentreerd in je opnemen en je mist iets dat echt wel zeer belangrijk is. Later kom je op dezelfde plaats, en dan word je geraakt en getroffen door 'De vier ruiters van de Apocalyps' een beeldengroep van Rik Poot. De groep staat in Brugge in het Arentshof, tussen het Groeningemuseum en de achterzijde van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, in een eerder besloten omgeving, in de luwte, zeg maar. Een uitstekende plaats, vind ik.

De hologige dood op zijn lijdend paard

In de Openbaring heeft God, zittend op zijn troon, een boekrol met zeven zegels vast die alleen kunnen gebroken worden door het Lam, dat wil zeggen Christus. Het Lam opent het eerste zegel en tevoorschijn komt een wit paard, 'en die erop zat, had een boog en hem werd een kroon gegeven, en hij trok uit, overwinnende en om te overwinnen' (Openbaring 6:2). Het paard staat voor de valse vrede, de ruiter zou de Antichrist zijn. Het tweede paard is rossig, 'en die erop zat werd gegeven de vrede van de aarde weg te nemen, en dat zijn elkander zouden slachten, en hem werd een groot zwaard gegeven' Openbaring 6:3). Het derde paard is zwart, de ruiter heeft een weegschaal, maar correct weegt hij niet: hij brengt honger en oneerlijke handel. Ten slotte volgt het vale paard, 'en die daarop zat, zijn naam was de dood, en het dodenrijk volgde achter hem' (Openbaring 6:8). Een werkelijk apocalyptisch beeld wordt in deze passage opgeroepen: algemene ondergang wordt opgeroepen: valse vrede met een overwinnende Antichrist, oorlog, honger en dood maken het plaatje compleet. Een bijbelse maar een veel wredere 'Doos van Pandora' is het: gelukkig zal het Lam ook het zevende zegel breken en zo verlossing brengen.

Een soevereine Antichrist

Die vier ruiters heeft Rik Poot gebeeldhouwd: het werk dateert uit de periode 19891-1987. Alle rampspoed die de wereld kan treffen heeft de kunstenaar op een bijzonder expressieve manier neergezet. Geen van de vier paarden staat er enigszins rustig bij, wel integendeel. Een stampt met het achterbeen, dat van de 'Honger' lijkt als een wanhopige wolf ten hemel te huilen, dat van de Antichrist (als hij het is) zet zijn achterbenen schrap en hinnikt ten strijde, dat van de dood lijkt stilstaand klaaglijk te huilen. De vier dieren bewegen, stellen net zo goed voor wat hun ruiter beweegt. Kleuren hebben de dieren niet: ze zijn in brons waarop alleen het weer natuurlijk nuances aanbrengt. Overigens: een kleurrijke kermis zou hier helemaal niet thuishoren.

 

De honger

Die ruiters hebben afstotelijke, grimmige en meedogenloze gezichten: zeer opvallend is dat bij de ruiter met de weegschaal. Bij de 'Honger' kun je de ribben tellen en zie je zijn moedeloze kop, de 'Dood' heeft een afschuwwekkend doodshoofd zonder meer. Zo krijg je een plastisch zeer indrukwekkende groep die huiveringwekkend het lijden, de gebreken en tekortkomingen van de 'condition humaine' duidelijk maakt. Een ongelooflijk en efficiënt kunstwerk is het: dat ik het voordien nooit zo gezien heb!

 

De bedriegende weger

Ets van Dürer over hetzelfde onderwerp, uit 1497-98