Negentiende-eeuwse schilders lieten zich natuurlijk ook niet onbetuigd als het over zeegezichten ging, vooral als ze er vlakbij leefden en werkten, zoals James Ensor: je kunt je eigenlijk niet voorstellen dat hij hier zou ontbreken. Een 'Grote marine' uit 1885 is best indrukwekkend: een immense regenbui drenst op de zee neer. Grijs weer, denk je dan, maar wat een kleuren heeft hij in dit 'on-weer' gestopt: blauw, grijs, grijzig wit, gelig wit, veel schakeringen van bruin: ik heb zelden zo'n levendige plensbui gezien.
James Ensor, Grote Marine, 1885
Prachtig is ook 'Christus bedaart de storm', uit 1891. Het scheepje met Christus en de apostelen is gevat, gevangen zou ik zeggen, in een omcirkelende beweging: de golven stuwen van rechts van onderen naar omhoog, gaan dan over in de wolken, waaruit dan de regen neerstroomt vlak voor het scheepje, weer rechts van onderen, en zo is de cirkel gesloten: wat een kleurenspel alweer, wat een beweging en leven in dit schilderij. Stellen dat Ensor een zeer groot kunstenaar was, is een open deur intrappen, maar dit zijn in ieder geval meesterwerken om u tegen te zeggen.
James Ensor, Christus bedaart de storm, 1891
Een rustige, vlakke zee met een staalblauwe hemel is interessant voor de gemiddelde toerist maar echt niet voor een schilder: hij heeft niet veel aan die eentonigheid, er moet wat actie te zien zijn. Het hoeft niet altijd een storm te zijn: een driegende wolk en genoeg wind die een beetje spectaculaire golf veroorzaakt, volstaan om de om de kracht van de natuur uit te beelden en de eigen schilderkunstige capaciteiten in de verf te zetten. Dat wist ook Gustave Courbet toen hij in 1869 in Normandië 'La vague' en een aantal ander zeeschappen maakte. Met goed gevolg, zoals 'La vague' laat zien.
Gustave Courbet, La vague, 1869
Zeeschap met mensen
Schilders willen ook wel kalme zeeën op het doek brengen, en dan worden de kleuren zachter, schitterend licht wordt veel belangrijker, en om het helemaal idyllisch te maken voegen ze een aantal mensen toe, bij voorkeur, zoniet uitsluitend naakte vrouwen.Dat doet bijvoorbeeld Theo van Rijsselberghe met 'De baadsters' uit ca. 1920. Deze Gentenaar heeft behoorlijk wat pointillistisch werk op zijn actief, en kon zodoende het licht echt mooi vatten: zijn schilderijen stralen, geven je inderdaad een licht gevoel. Voor dat licht heeft hij drie reizen naar Marokko ondernomen, en na 1905 was hij in Zuid-Frankrijk en aan de Côte d'Azur actief. Echt pointillistisch zijn 'De baadsters' niet, maar de blikkerende golfjes doen er toch nog aan denken. De paradijselijke naakten zijn dan weer goed duidelijk, pour le besoin de la cause... Idylle, paradijs, vrijheid en veel licht roept het doek op. Romantisch, zeker niet echt realistisch, maar vlak na WO I was dat allicht een verademing.
Theo van Rijsselberghe, De baadsters, ca. 1920
Een wulpser, maar tezelfdertijd kuis naakt is van de voor mij tot toen onbekende Félix Vallotton: 'Baigneuse assise sur un rocher'. Je zou nog kunnen denken aan 'De kleine zeemeermin' uit Kopenhagen, die zit ook op een rots, maar deze baadster, van wie je alleen de achterkant ziet, een derrière om meer dan een keer u tegen te zeggen, straalt duidelijk meer zinnenprikkeling uit.
Félix Valloton, Baigneuse assise sur un rocher, 1910
Zeeschap - foto
'De zee' heeft ons een mooie 3de februari bezorgd, en bovendien maakte het weer er een stralende winterdag van. Wat kan een mens zich meer wensen?
Zo zag de zee er toen uit
Geen opmerkingen:
Een reactie posten