'Power Flower' zinspeelt ook hier op de macht van bloemen, maar niet op de manier van de hippies. Die bloemenstillevens waren te vinden in de huizen van de elite, de rijken of de machtigen die zo hun status en hun goede smaak duidelijk maakten, of ze ook als relatiegeschenken gebruikten. In de zestiende en zeventiende eeuw waren behoorlijk wat kunstenaars bezig met het genre: de bekendste is wel Jan Brueghel de Oude, ook de Fluwelen Brueghel genoemd. Maar de werken die ik in het Rockoxhuis gezien heb, zijn van schilders van wie ik de naam nog nooit gehoord had. En dat ligt niet aan het feit dat die lui niet konden schilderen, wel integendeel, maar het genre is natuurlijk wel beperkt: het komt eerder over als een kunstambacht dan als echte kunst. Veel variatie biedt het onderwerp ook niet: een ruiker is een ruiker, veel bloemen bij elkaar blijven veel bloemen met elkaar. Toch moet worden gezegd: de nauwgezetheid van die schilders dwingt bewondering af, en de besten bieden ook enige originaliteit.
Over onbekende namen dan: 'Bloemstuk in een nis' uit ca. 1610-1620 wordt in de gids 'ontegensprekelijk het meesterwerk van Osias Beert de Oude' genoemd. Osias wie? Beert de Oude dus, Antwerpen 1580-1623. Wat je meer ziet in die bloemstukken: bloemen uit verschillende seizoenen zitten in hetzelfde boeket: tulpen uit de lente met lelies uit de zomer in dit geval.
Osias Beert de Oude, Bloemstuk in een nis, ca. 1610-1620
Een bloemstuk van vader en zoon is zeer indrukwekkend: de makers zijn Jan Brueghel de Oude en Jan Brueghel de Jonge: 'Bloemen in een vaas' komt uit ca. 1620. En hier ook weer het onnatuurlijke samenbrengen van bloemen die niet tegelijkertijd bloeien: dat stoffeert het schilderij natuurlijk veel meer, en vooral, laat zien hoe bedreven de kunstenaars wel niet zijn. En beneden, voor de vaas een paar kevertjes en een paar afgevallen bloemen, want het leven is vergankelijk, laten we dat niet vergeten.
Jan Brueghel de Oude en Jan Brueghel de Jonge, Bloemen in een vaas, ca. 1620
Nog twee nobele onbekenden: Balthasar van der Ast (een Hollander, 1593/4-1657) en Jacob van Hulsdonck (Antwerpen 1582-1647). Van der Ast etaleert zijn vakmanschap met verschillende bloemen, links van de voet van de vaas ligt een takje lelietjes-van-dalen, vlak ervoor vergeet-me-nietjes en rechts ervan een hagedis en een krekel. Decoratief tot en met is het.
Balthasar van der Ast, Bloemen in een Wanli-vaas, 1624?
Van Hulsdonck houdt het bij rozen: witte roze en rode, en een egelantier. Je krijgt zo geen uitspatting van kleuren, maar veel meer harmonie: dit werk schreeuwt niet om aandacht, er gaat daarentegen rust van uit.
Jacob van Hulsdonck, Een glazen roemer met rozen en een egelantier, na ca. 1640
Jan Davidz. de Heem, nog zo'n onbekende, heeft les gekregen van Van der Ast. Hij is geboren in Utrecht in 1606, kwam later naar Antwerpen en stierf daar ook in 1683. Volgens de gids bij de tentoonstelling was hij 'de meest gewaardeerde stillevensschilder van zijn tijd'. Weer zien we verschillende bloemen, maar in de ruiker, tussen de bloemen zitten ook een sprinkhaan, een atalantavlinder, rupsjes een kruisspin en andere insecten. Zo wordt het schilderij ook een zoekplaatje. Ik kan me goed voorstellen dat de zeventiende-eeuwse eigenaar van dit werk zijn bezoekers uitdaagde om al die diertjes te zoeken en te vinden, dat er wedstrijdjes werden gehouden, dat er gelachen en gediscussieerd werd, dat zo'n bloemenstilleven aanleiding was tot gezellig sociaal contact, en dat de eigenaar op die momenten behoorlijk trots op zijn bezit en smaak moet zijn geweest.
Jan Davidz. de Heem, Bloemen en insecten, ca. 1660-1665
Rachel Ruysch (Den Haag 1664 - Amsterdam 1750) is de enige schilderes op 'Power Flower'. Ze kwam uit een min of meer bevoorrecht milieu: haar vader was een beroemd botanicus, wat ze schilderde, kreeg ze dus dagelijks voor ogen. Heel fris is dit boeket niet meer: voor de vaas liggen al een paar geknakte bladeren en een rode bloem die ook haar beste tijd heeft gehad. In het midden trekken drie witte rozen alle aandacht, en vlak daarboven prijkt een oranje gerbera. En dan daar weer boven zie je een afgesneden stengel: voor mij is dat een 'memento mori', bloemen zijn niet eeuwig, maar wij ook niet. Zij haalde de gezegende leeftijd van 86 jaar, en er wordt van haar verteld dat ze tot haar 84ste bleef schilderen. Ze heeft dan ook nog haar 10 kinderen opgevoed. Opmerkelijk, maar zoals gezegd, arm was ze zeker niet.
Rachel Ruysch, Vaas met bloemen, Vaas met bloemen, 1700
'Power Flower' vind ik een tentoonstelling zeer de moeite waard om te bezoeken. Het zijn allemaal genrestukken, maar zeer goed gemaakt, af en toe een zoekplaatje en wat symboliek erbij. Iets waar wij, Vlamingen en Hollanders, vroeger kennelijk zeer goed in zijn geweest. Het is zeker niet het slechtste idee die kunstenaars eens uit de vergetelheid te halen en opnieuw onder de aandacht te brengen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten