Hoogstraten: de overspelige vrouw

De titel van deze tekst verwijst niet echt naar een Hoogstraatse die een scheve schaats zou gereden hebben - dat doen de dames daar ongetwijfeld niet - maar naar een beeldhouwwerk in het klein gestoelte, waarvan nog een deel te vinden is in de noorderkruisbeuk. Van de Sint-Katharinakerk natuurlijk. Het gestoelte in het hoogkoor, waar ik het al meermaals over gehad heb, dateert van omstreeks 1538, het klein gestoelte komt nog uit de 15de eeuw, bijgevolg uit de oude kerk. Het wordt vaak achteloos voorbijgelopen, terwijl het ook wel de moeite is, maar veel kleiner dan het 'nieuwe'. Toch vind je er in de zitterjes ook wel humor, en boodschappen in andere delen.

De kant die de zitbanken afsluit - 'zijwang' heet dat - heeft een levendig tafereel, maar je moet wel weten wat de onbekende kunstenaar uitgebeeld heeft. Vijf mannen staan achter een goed geklede vrouw, die ze naar Christus gebracht hebben, opdat die haar zou veroordelen. Van die Christus is overigens het gezicht in de loop der tijden verdwenen, wat echt wel jammer is: het zou de moeite zijn ook zijn uitdrukking te kunnen zien, quod non.

Op zichzelf is dit een mooi beeldhouwwerk: de plooienval van de klederen is zeer natuurlijk, de jas van de man links kan niet dicht omdat hij te dik van buik is, de man onmiddellijk rechts van de gevallen vrouw kijkt haar verwijtend en bestraffend aan, en met zijn vijven voelen ze zich natuurlijk behoorlijk superieur aan dat vrouwmens dat zich in hun ogen zeer misdragen heeft. Zijzelf behoort tot dezelfde stand als de heren: ze is even goed gekleed, het is een mooie vrouw met wespentaille en geprononceerde borsten. Iemand anders dan haar echtgenoot zal haar ook wel een lekker stuk gevonden hebben. Het werkje is zeer te appreciëren, als je het mij vraagt.

Die mannen zijn natuurlijk de Farizeeërs, de zedenpolitie van die tijd. Maar Christus maakt zich niet druk: eerst tekent hij wat op de grond, en dan zegt hij: 'Wie van jullie zonder zonde is, laat die als eerste een steen naar haar werpen.' Dat doet echt niemand: ze zijn eerder schijnheilig dan echt onberispelijk, en vallen zo door de mand, en voor de vrouw is de boodschap: 'Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer'. (Joh 8 : 1-11) No big deal, zal Jezus gedacht hebben, en verder iets over splinters, balken en ogen. Enige wijsheid kan hem niet ontzegd worden.

Christus en de overspelige vrouw

Dit thema was ook zeer geliefd in de schilderkunst van die en latere tijden. daarom: een ets van Pieter Breughel de Oude. Christus schrijft 'Die sonder sonde is', en de titel van de ets luidt in het Latijn: 'Qui sine peccatum est vestrum, primus in illiam lapidem mittat'. Zodat de geleerden het ook konden begrijpen.