In het eerste beeld zitten ze alle drie in een grote stoel, een troon lijkt het wel. Anna zit van boven: als grootmoeder van Christus lijkt zij de belangrijkste te zijn, is het grootst en krijgt de meeste aandacht. Het boek dat ze op haar rechterknie vast heeft, is het evangelie. Maria is afgebeeld als jonge vrouw, en heeft de kleine Jezus op haar schoot. Ze houdt hem een druiventros voor. En die komt meer voor in een Sint-Anna-ten-Drieën. En in het Oude Testament: toen Jozua en Kaleb na de terugkeer uit Egypte het land van Kanaän gingen verkennen, het land van hun voorouders, vonden zij er een overvloed aan vruchten. Om dat te bewijzen brachten zijn een druiventros mee terug: die was zo zwaar dat ze hem met zijn tweeën aan een stok moesten dragen. Naar dat land moesten de Israëlieten dus gaan, dat was evident. Weer in de kerk van Hoogstraten is die gebeurtenis uitgebeeld in een zittertje van het hoogkoor.
Jozua en Kaleb met de druiventros, omstreeks 1538 (Hoogstraten)
Het zal duidelijk zijn dat de druiventros bij de Sint-Anna een figuurlijke betekenis krijgt: ze stellen de vruchten van Christus' prediking en van het geloof voor. Mooi en kunstig uitgewerkt is het beeld alleszins.
Sint-Anna-ten-Drieën
Ook niet echt groot is de groep uit het Maasland, van circa 1520, in eikenhout. Hier zijn de posities iets veranderd: Anna en Maria staan allebei recht, ze zijn als het ware gelijken geworden, en Christus is hier nog een echt Kindje Jezus: in zijn rechterhandje lijkt hij een speeltje vast te hebben, een rammelaar misschien. De druiventros is er nog niet: Jezus is nog een beetje te jong. En weer ben ik getroffen door het meesterschap van de beeldhouwer: eikenhout is niet echt zacht, maar de natuurlijkheid van het beeld is verbluffend. Een groot kunstenaar was degene die dit gemaakt heeft, ongetwijfeld.
Sint-Anna-ten-Drieën, Maasland (Elsloo-groep), ca.1520
De grootste in Leuven is die van ene 'Meester Balthazar', uit Luik, van ca. 1510-1520, ook weer in eikenhout, en pas later beschilderd. Balthazar heeft geen achternaam, zodat we eigenlijk nog niets weten. De kleren wallen weer mooi, het evangelieboek is echt goed gebeeldhouwd, met ruimte tussen sommige bladen, mar de gezichten vallen me toch wat tegen: veel uitdrukking hebben ze niet, ze doen eerder romaans aan.
Meester Balthazar, Luik, 1510-1520
De druiventros is er hier weer, en de kleine Jezus wil die graag aanpakken. Samen met het boek is dit een mooi detail.
Meester Balthazar, Sint-Anna-ten-Drieën, detail
Ik heb veel moois gezien bij 'Mesters in beeld', en tezelfdertijd een aantal christelijke (katholieke) verhalen en legendes weer opgefrist. Ook al geloof ik er niet in, ik kan me voorstellen dat ze de mensen van 500 jaar geleden veel troost boden, in ondermaanse dat toen veelal echt wel een tranendal was. Dat hebben die verhalen wel: fantasie, maar eigenlijk wel mooi.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten