Het gebeurt dat ik een boekhandel binnenloop om nog eens een boek te kopen, en dat mijn oog dan valt op een boek dat ik helemaal niet van plan was te kopen: dat overkwam mij onlangs in de Standaardboekhandel in Turnhout: lag daar een nieuw uitgegeven werk van Virginie Loveling, 'Erfelijk belast' heette het. Nooit gelezen, maar pas weer uitgegeven: dat prikkelt mijn nieuwsgierigheid en de kooplust. En kopen gebeurde dan ook.
Wie kent nog Virginie Loveling, wie heeft er ooit van haar gehoord, of van haar zuster, Rosalie. Vergeten, maar kennelijk toch nog niet helemaal. De zusters waren van Nevele, waar ook Cyriel Buysse vandaan kwam, en wat meer is: zij waren zijn tantes. (Buysses moeder heette Pauline). Schrijven zat daar kennelijk in de familie. Maar de tantes waren natuurlijk ouder dan hun neef: Rosalie leefde van 1834 tot 1875, Virginie van 1836 tot 1923. Virginie heeft dus veel meer geschreven, en is ook de belangrijkste van de twee. Ze heeft met Rosalie samen gedichten uitgegeven, maar ze is bekender om haar proza. Twee romans heb ik van haar gelezen: 'De twistappel' (1904) en 'Een revolverschot' (1911). En ook, tijdens een ziekenhuisverblijf in 2006 'Oorlogsdagboeken 1914-1918', wat ik zeer interessant vond. Geen fictie is dat, maar rauwe realiteit.
Virginie Loveling, Oorlogsdagboeken 1914-1918
Voor de kenners: kan een romantitel nog naturalistischer zijn dan 'Erfelijk belast? Een fragment maakt duidelijk doe erg het voor velen was in het begin van de 20ste eeuw. De processie gaat uit in het dorp, met vooraan 'de weesmeisjes uit het gesticht, met asgrauw gekleed, ook als een symbool van hun kleurloze leven en hun vreugdeloze toekomst.' Loveling vindt echter dat het nog niet genoeg is en laat zich eens terdege gaan. Otto, de hoofdpersoon die huisarts zal worden, stelt zich allerlei onfraaie en miserabilistische taferelen voor:
'Neen, dat was het niet wat zijn geest vervolgde: de verwaarloosde houding, het lompe van de gang, het onbeschaafde in de gebaren van al die deelnemers? Ja, wel iets daarvan: maar wat hem had getroffen, was het zwakke, ellendige, ongezonde in de groep van de weeskinderen. Wat een ras, wat een opvoeding: gebogen over 't kantwerkkussen heel de dag, voor een karig loon, in bedompte, slecht geluchte zalen! Hoevelen groeiden er op? Hoevelen lagen niet onder de grond voordat ze volwassen waren! En was dit laatste niet het wenselijkste voor henzelf en voor het ras? Waarom moesten zulke zwakke schepsels bestaan, en zich voortplanten en hele geslachten van klierziekten en beenderziekten voortbrengen? Waarom geen wetten daartegen, waarom geen keuze, als bij de teelt van nuttige dierensoorten?
Otto voelt zich aan wie weeskinderen verwant, is daardoor behoorlijk pessimistisch geworden. Zijn zwakke gezondheid brengt hem tot het voornemen om nooit te trouwen, maar hij beleeft toch een romance met Berenice, de kleindochter die bij haar zieke grootmoeder komt inwonen. Hoe die romance afloopt?
Heel vrolijk word je van deze roman niet, zeker niet. Maar als je wil weten hoe ellendig 'arm Vlaanderen' op het einde van de negentiende eeuw was, dan is dit een aanrader. Het is een roman die dateert uit de belle époque, maar veel moois is er voor de gewone mens, of de arme dompelaar niet aan. Niet voor niks dat Henriette Roland-Holst ooit schreef: 'Ontwaakt verworpenen der aarde!...
Portret van Virginie Loveling
Virginie Loveling behoorde tot de betere burgerij, en was uitgesproken vrijzinnig. En dit boek is dan na zoveel tijd, meer dan 100 jaar, uitgegeven door het Davidsfonds! De tijden veranderen ...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten