Lazarus

Het gedicht






Lazarus is zoals bekend de man die door Christus uit de doden werd opgewekt, en wiens naam redelijk vaak kon aangetroffen worden: nomen sit omen, wie uit de doden opstaat
leeft eeuwig. De mirakelman is een veel bekender voorbeeld. Maar je hebt de Gare Saint-Lazare in Parijs, een kathedraal Saint-Lazare in Autun (Bourgondië), met een zeer beroemd tympaan dat het Laatste Oordeel voorstelt, en een handtekening van de kunstenaar draagt: 'Gislebertus hoc fecit', in de jaren 1130-1135 moet dat geweest zijn. In de beste middeleeuwse traditie weten we verder niets over hem. In het Nederlands leeft de naam op een meer prozaïsche manier verder: vroeger werd hij geassocieerd met melaatsen en melaatsheid (een lazarushuis is of was een leprozerie), tegenwoordig kun je je lazarus drinken, maar net zo goed werken. Als dat nog niet duidelijk genoeg is, spreekt men van het apelazarus: niet erg vriendelijk kun je iemand toevertrouwen dat hij 'het apelazarus kan krijgen'. Gezelle wist het al: de tal taal is wonderzoet / voor wie haar geen geweld aandoet.

Maar Lazarus is ook de naam van de dichteres van een sonnet met als onderwerp het Vrijheidsbeeld in New York. Emma Lazarus heet ze voluit, geboren in The Big Apple in 1849, er gestorven op de leeftijd van 38 jaar in 1887. Zij stamde uit een Portugees-Sefardische familie die al een aantal generaties in Amerika woonde. Ze was een ontwikkelde vrouw: al zeer vroeg studeerde zij Amerikaanse en Europese literatuur, en ze kende verscheidene talen, waaronder Duits, Engels en Italiaans. Ze was niet echt 'Mieke van de bakker'. Als joodse is zij bovendien een bekende voorloper van de zionistische beweging: ze had het al over het oprichten van een joods thuisland 13 jaar voordat Herzl de term 'zionisme' begon te gebruiken.

Zij schreef dus ook dat gedicht voor, of over het Vrijheidsbeeld, en ze noemde dat vol negentiende-eeuwse 'pomp''The New Colossus'.


Ze heeft het over het verschil tussen de Oude en de Nieuwe wereld, stelt de USA voor als een zeer gastvrij land, het beloofde land zonder meer, dat zich zal ontfermen over de armen, verworpenen, over allen die naar vrijheid verlangen. Een machtige vrouw met een toorts zal de gouden poort naar geluk en voorspoed verlichten. De Oude Wereld wordt aangemaand zijn gedateerde bombast bij zich te houden; zij vervangt die ondertussen door nieuwe pracht, praal en staatsie. Want het nieuwe, jonge vaderland had een nieuwe mythologie nodig, nieuwe kolossale verhalen die voor de eeuwigheid bedacht moesten zijn. En zo zegt zij het dus:

Not like the brazen giant of Greek fame,
With conquering limbs astride from land to land;
Here at our see-washed, sunset gates shall stand
A mighty woman with a torch, whose flame
Is the imprisoned lightning, and her name
Mother of Exiles. From her beacon-hand
Glows world-wide welcome; her mild eyes command
The air-bridged harbor that twin cities frame.

"Keep ancient lands, your storied pomp!" cries she
With silent lips. "Give me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore;
Send these, the homeless, tempest-tost to me,
I lift my lamp beside the golden door!".



De beroemde tiende en elfde verzen zijn in 'the statue's museum' te bekijken, terwijl ik altijd gedacht heb dat 'give me the poor ...' op de sokkel van het beeld waren te zien. Maar ik hoop het over afzienbare tijd daar met mijn eigen ogen te lezen: ik wil eens op Ellis Island staan, bij het Vrijheidsbeeld en de verzen erover. Ik wel eens gestaan hebben op de plek waar duizenden immigranten de VS binnenkwamen. Ze kwamen uit Oost-Europa, behoorlijk wat joden bij voorbeeld, maar in Antwerpen vertrokken met de Red Star Line natuurlijk ook veel landgenoten en tal van andere Europese nationaliteiten. En de Italianen uit Lucania, Calabrië en het arme 'Mezzogiorno' emigreerden net zo talrijk uit de laars. Carlo Levi vertelt erover in 'Cristo si è fermato a Eboli'. Indrukwekkend.

En als je een diepgravend boek over migratie en haar gevolgen wil lezen: Paul Scheffer, Het land van aankomst. Aanbevolen. Vooral als je wilt zien dat 'alles' niet zo simpel was of is als volksmenners zouden willen wensen.