Een foto van 11 september - Wislawa Szymborska

Richard Drewe: Falling Man

Een foto van 11 september


Ze sprongen uit de brandende etages naar beneden -
een, twee, nog een paas
hoger, lager.

Een foto hield ze levend tegen
en bewaart ze nu
boven de aarde naar de aarde toe.

Elk van hen is nog een geheel
met een persoonlijk gezicht
en bloed dat goed verborgen is.

Er is tijd genoeg,
voor het haar om los te waaien,
voor de sleutels en het kleingeld
om uit de zakken te vallen.

Ze zijn nog steeds in het bereik van de lucht,
binnen de kring van de plekken
die net zijn opengegaan.

Ik kan maar twee dingen voor hen doen -
die vlucht beschrijven
en geen laatste zin toevoegen.

(Uit 'Het Moment', mei 2006)


Gisteren, 12 september, is me iets zeer merkwaardigs overkomen: ik lees in een gezelschap mensen die elkaar genegen zijn, mezelf incluis, 'Een foto van 11 september' voor. 9.11 was de dag daarvoor 8 jaar geleden, het leek me meer dan passend. Ik lees voor en de ruimte vult zich met een soort van sacrale stilte: je kunt een speld horen vallen, heet het dan. Je voelt dat als voorlezer, en tezelfdertijd voel ik de tranen naar mijn stem stijgen, maar ik beheers me en breng het gedicht tot een goed einde.

Zelden heb ik de kracht van de poëzie zo lijfelijk in mezelf gevoeld. Ik vond het natuurlijk een goed gedicht, anders had ik het niet gekozen, maar ook de bijna beklemmende stilte gaf hetzelfde gevoel weer. Niet dat ik de meest bedreven voordrager ben, die kracht ligt in het gedicht zelf, als je het stil voor jezelf leest, maar veel meer als je het deelt met toehoorders. Met simpele middelen doet Szymborska dat: eenvoudige woorden, eenvoudige zinnen, eenvoudige beelden. Het zeer doeltreffende gebruik van 'nog' bijvoorbeeld: straks niet meer, klinkt het na. 'Nog' een persoonlijk gezicht en bloed dat goed verborgen is: de kracht van die beelden zit in wat ze niet zeggen, maar war ze hartverscheurend voorspellen. De onverschilligheid van de wereld: haar dat nog tijd genoeg heeft om los te waaien, kleingeld dat nog kan vallen. De verschrikkelijke gruwelijkheid: in de lucht, maar binnen de kring van net opengegane 'plekken', van snellere springers. En de empathie van Szymborska die de vlucht beschrijft en die weet dat zij en wij machteloos zijn, en daarom zwijgt, geen laatste zin toevoegt.

Magistraal hoe dit gedicht de essentie van deze tragedie vat: hoeveel inkt is er na 9.11 op alle mogelijke manieren over deze katastrofe gevloeid zonder dat die ooit de kern van de zaak raakte. Het verschil tussen journalistiek proza en poëzie kan niet duidelijker geïllustreerd worden: nieuws wordt oud, dit gedicht blijft leven, blijft gevoel oproepen.

Gelukkig de dichter die dit de mensheid kan geven. Hoewel, ik kan me voorstellen dat het bij tijden ook een zware last is.