Maar je vindt al snel hoe dat gekomen is: Masereel stamt uit de verfranste Gentse burgerij. Hij kende ongetwijfeld Gents, maar zijn dagelijks leven verliep in de eerste plaats in het Frans. Het doet me denken aan zijn oudere tijdgenoot Maurice Maeterlinck, de Gentse Nobelprijswinnaar literatuur, ook in het Frans natuurlijk. Bovendien heeft Masereel bijna heel zijn leven in Frankrijk gewoond: in 1910 is hij naar Parijs getrokken, en het was pas in 1929 dat hij voor het eerst terug naar België kwam: het heeft nogal wat voeten in de aarde gehad voordat hij hier weer binnen mocht. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog trok hij naar Genève, Zwitserland, neutraal gebied. Tegenover de Belgische consul aldaar bevestigt hij zijn dienstweigering.
Henri Van de Velde, toentertijd ook niet de minste Belgische kunstenaar, heeft er nog voor gezorgd dat Camille Huysmans, die in '27 minister van Kunsten en Wetenschappen was, zijn invloed voor Masereel aanwendde, maar dat heeft geen resultaat gehad. Pas in 1929 komt zijn zaak, en die van vele anderen in orde, op een andere, perfect legale manier. Huysmans wordt vanaf 1933 burgemeester van Antwerpen, en in 1936 voorzitter van het parlement: het is mede dank zij hem dat Masereel in deze voor hem magere jaren een paar opdrachten krijgt. Van de Velde zorgt er ook voor dat in 37 een tweetalige bibliofiele uitgave van 'La légende d'Ulenspiegel' van Charles de Coster verschijnt, met Masereels illustraties, en met een voorwoord door Camille Huysmans. De kunstenaar en de politicus waren meer dan namen voor elkaar, ze apprecieerden elkaar, dat is duidelijk. Dat Huysmans een afdruk van 'Le prophète' krijgt, bien cordialement dan nog, is zeer begrijpelijk.
Isidoor Opsomer: Camille Huysmans
De dienstweigering van Masereel in 1914 was geen laffe vlucht van een 25-jarige die in dienst moest, maar niet wilde. Hij was een zeer overtuigd pacifist, weigerde uit diepe overtuiging de wapens op te nemen. Bovendien: hij had vrienden zowel in Frankrijk als in Duitsland. Toen in de jaren 30 de nazi's Duitsland overgenomen hadden en de Tweede Wereldoorlog steeds driegender werd, liet Masereel zijn principiële pacifisme toch varen: dit keer werd het vechten tegen het nazisme dat de beschaving ten onder zou kunnen brengen. Ook in Duitsland had zijn faam zich verspreid, maar de nazi's deden er alles aan om hem te verketteren: Masereel wordt bestempeld als 'pazifistischer Bildagitator in jüdisch-marxistischem Dienste'. Wat hij maakte, was natuurlijk 'entartete Kunst'.
Uit 'Masereel, een biografie' van Joris van Parys is mij duidelijk geworden wat voor een groot kunstenaar de man was, hoe maatschappelijk relevant hij was, en nog is. Zijn roem had zich over heel Europa verspreid, zelfs in China verschenen tijdens zijn leven (piraat)uitgaven van zijn werk. Hij was bevriend met de knapste Europese koppen van zijn tijd: de schrijver Stefan Zweig is daar ongetwijfeld de bekendste van.
Ik zou het allesbehalve een slecht idee vinden om Frans Masereel te eren met een grote retrospectieve in Bozar bijvoorbeeld. Zelf heb ik inmiddels de grootste bewondering voor de man.
Houtsnede uit 'De stad'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten