Op de tentoonstelling zijn vooral beelden van zijn zoon Jan II te bewonderen, maar je kunt toch ook een goed idee krijgen van het vakmanschap van Jan I. Van diens hand zijn drie fragmenten van een passieretabel bewaard: licht beschadigd zijn ze, kleine of grotere stukken ontbreken, maar je kunt heel goed herkennen wat weergegeven wordt. Het eerste fragment toont Christus die zijn kruis Golgotha op sleurt, Romeinse soldaten dwingen hem de juiste kant op te gaan, maar aan de voeten van Jezus knielt een vrouw met het doek waarmee ze het zweet van zijn gezicht wil wissen: Veronica. Dit beeld geeft best veel informatie: lijden, verlichting van dat lijden, dwingende macht van soldaten en het systeem: het zit er allemaal in.
Veronica wist het zweet van Christus' gezicht
In het tweede fragment is het onvoorstelbare al geschied: Christus is aan zijn kruis gestorven. Maar de gestorven Heiland en het kruis ontbreken, gesneuveld in de loop der tijden: de twee ruiters kijken wel omhoog, net als de soldaat die tussen hen beiden staat. En op de voorgrond valt een vrouw bewusteloos: dat is natuurlijk Maria. Zij wordt bijgestaan door Johannes, de lievelingsleerling van Jezus, en een vrouw van wie het hoofd ontbreekt, mogelijk Maria Magdalena. Een andere heilige vrouw, Martha (?), zit geknield te bidden. Ruiters en soldaat hebben geen oog voor dit leed: voor hen is het lijk van de gekruisigde het belangrijkst. Er zit best veel dramatiek en contrast in dit beeld: Jan I Bormans moet een empathische mens geweest zijn. Toch kon hij een grappige toets niet achterwege laten: op het achterste van het rechtse paard zit een aapje, en of dat een bijbelse betekenis heeft, durf ik te betwijfelen.
De kruisdood
Het derde tafereel is de kruisafneming. Het kruis zelf is terug, maar de rechterarm ontbreekt: die fragmenten hebben in de loop der tijden een en ander meegemaakt. De dode Christus wordt door twee mannen vastgehouden en zachtjes naar beneden gelaten, terwijl Maria haar armen uitstrekt naar haar dode zoon. Weer is het Johannes die Maria assisteert en probeert recht te houden. Van wanneer juist deze fragmenten dateren, weet ik niet, wel dat ze het grondig bekijken echt wel waard zijn.
De kruisafneming
Een 'Aanbidding der Koningen' is een ander beeld uit de laat-bourgondische periode: het is echter niet van Jan I Bormans, maar van een kunstenaar met een noodnaam, van de 'Meester van het Retabel van Rieden'. Rieden is een plaats in Duitsland, niet zo heel ver van Stuttgart. Het komt vermoedelijk uit de jaren 1440-1460. Zeer rustig is dit beeld: de Drie wijzen staan achter Maria, Jozef en het Christuskind. De ouders lijken elkaar teder aan te kijken; het kindje glimlacht voor zich uit. Zijn rechterarm ontbreekt, de linker is aan de elleboog zichtbaar gebroken. Sober is deze beeldengroep, en mooi afgewerkt. Maar geen Borman, hoewel het er zeer verwant mee is. Jan II Borman komt nog aan de beurt in de volgende aflevering.
Meester van het retabel van Rieden: Aanbidding der Koningen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten