Jan II Borman - Museum M Leuven

 In 'Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen', jaargang 57, aug/sept 2019 lees ik: '...ende dat hij die beste meester beeldesnijdere es...'. Zo wordt in een contract uit 1513 over Jan II Borman geschreven: als een kunstenaar van tweede garnituur wordt hij door zijn tijdgenoten helemaal niet beschouwd, wel integendeel. De zoon van Jan I Borman leefde van ca. 1460 tot ca. 1520. Hij hoort oorspronkelijk thuis in Leuven, waar hij zijn vak van zijn vader leerde, met wie hij later nog vaak samenwerkte. Leuven verlaat hij voor Brussel, waar hij in 1479 in het ambacht ingeschreven wordt, en hij is er zeker tot 1516 actief gebleven. (OKV, jaargang 57, nummer 4)

Zijn beelden zijn vaak groter dan die van zijn vader: hij heeft niet alleen retabels gemaakt (zijn vader trouwens ook niet).  Het eerste werk dat je van hem ziet is een 'Sint-Hubertus' uit circa 1483. Het is gewoon een prachtig beeld: zijn gezicht is echt naar het leven weergegeven, de plooival van mantel en kleed komt zeer natuurlijk over. Leuk is dat aan zijn voeten een kleine Hubertus geknield zit te bidden, terwijl aan de andere kant het hert zit met de gekruisigde Christus in zijn gewei: de legende moest er natuurlijk ook bij! De polychromie van het beeld is niet origineel: dat is allicht werk van een 19de-eeuwse neogoticus.

Sint-Hubertus, ca. 1483, eikenhout

Hij heeft ook een 'Madonna met kind' gebeeldhouwd, in witte kalksteen; die komt uit de jaren 1480-1490. De audio guide wist me te vertellen dat het beeld 600 kilogram weegt, en dat het waarschijnlijk buiten heeft gestaan. Het is meer dan levensgroot: 192 cm hoog is het. Ik heb best bewondering voor de manier waarop Jan II met zijn materiaal omgaat: de plooien in Maria's jurk zijn zonder meer virtuoos, haar gezicht is bijzonder sereen, en haar haar is met dezelfde virtuositeit zeer levend weergegeven. Aan dit beeld kun je zien dat Jan II Borman zijn métier meer dan grondig beheerste, hij had dat echt in de vingers, hij is een bijzonder kunstenaar. De Italianen waren destijds al volop met de renaissance bezig, die zijn  dus al veel moderner, maar dat wil niet zeggen dat de 'Bormannen' niet ook meer bekendheid en roem waard zijn.

Madonna met kind, witte kalksteen, 192 cm

In een houten 'Madonna met kind' laat Jan II de kleuter die Christus ondertussen geworden is spelen met de pagina's van een dik boek (bijbel, graduaal) waarin Maria probeert te lezen: en dat doen dergelijke ventjes ook wanneer ze voelen dat ze geen aandacht krijgen; psychologisch correct beeld is dit!

Maria met kind - (met Christus als gewone kleuter)

Jan II Borman kan het ook ingetogener: het gezicht van een staande 'Ecce homo) bewijst dat. Christus heeft zijn bespotting en geseling doorstaan, alleen de kruisdood wacht nog op hem. Hoe hij eraan toe is, blijkt wel duidelijk uit zijn gelaatsuitdrukking: aan het einde van zijn krachten is hij met zijn afgemagerd gezicht, open mond omdat hij zo moeilijk aan lucht kan komen, ogen nog nauwelijks open te houden, terwijl hij zijn vernederende doornenkroon nog draagt! Algehele verslagenheid en diepe tristesse spreken uit dit beeld, waaruit als het ware alle leven verdwenen is. Bijzonder expressief is dit beeld, een ander meesterwerk van Jan II Borman.

Ecce Homo

Deze goed gestoffeerde tentoonstelling biedt echter nog meer!