Beweren dat Jules Schmalzigaug een beroemd grafisch kunstenaar is, zou de waarheid geweld aan doen. Ik heb hem nog niet zo lang geleden leren kennen door mijn schoonbroer, die nogal wat van zijn etsen kent. Maar nu loopt er in het Jakob Smits Museum een interessante tentoonstelling onder de titel 'JS versus JS', Jakob Smits versus Jules Schmalzigaug. De twee kenden elkaar, hoewel ze erg van elkaar verschilden. Jakob Smits werkte in de landelijke Kempen, in Mol-Achterbos, Schmalzigaug was een stadskind, Antwerpen was zijn thuis. Hij kwam uit een goede handelsfamilie, ingeweken Duitsers, bij wie de voertaal overigens Frans was: zo ging dat toen bij de bezittende burgerij in Vlaanderen. Hij was ook dertig jaar jonger dan Smits. Toch had Jakob nogal wat invloed op hem: hij leerde hem kleuren en licht efficiënter te gebruiken en te verwezenlijken, in Venetië bouwde de jonge schilder Smits' atelier na voor het scheppen van licht en kleur. Schmalzigaug is dus bij Smits in Achterbos geweest, en ze correspondeerden: de jonge kunstenaar keek op naar de oudere, en had meer dan heel wat respect voor hem.
Schmalzigaug - tekeningen
Nu is behoorlijk wat van zijn werk te zien in Mol-Sluis: tekeningen zijn het vooral, maar ook schilderijen, die de moeite van het bekijken meer dan waard zijn. In 1909 en 1910 verbleef hij is Brugge en Lissewege; hij zou nadien vele andere steden aandoen: Parijs en Venetië zijn zeker de belangrijkste, maar de dogenstad was zeker de stad die hem het meest in haar ban hield. Van Brugge maakte hij een tekening, 'Stadsgezicht' heet dat: voor zover ik het kan herkennen is dit een deel van Grote Markt, met links het belfort en vlak voor ons de westkant van het plein, waar helemaal links nu boekhandel 'De Reighere' is. Denk ik hè. De voorgrond is eerder schetsmatig, maar toch herkenbaar (Als ik het goed heb).
Jules Schmalzigaug, Stadsgezicht Brugge
Vlissingen is niet zo ver van Brugge, eventjes de Westerschelde oversteken: daar tekent hij een driemaster.
Havenzicht met driemaster, Vlissingen, 1909-1911
Brugge was kennelijk een rijke inspiratiebron: de 'Kleine vismarkt' geeft hij wel gedetailleerd weer, het schetsmatige uit zijn 'Stadsgezicht' is hier verdwenen. Stoeptegels en kasseistenen zijn duidelijk te onderscheiden, een moeder met haar baby op haar arm heeft het kennelijk allemaal al gezien, maar er zijn nog bezoekers genoeg: de visverkoper zal ongetwijfeld goede zaken doen op deze grijze, regenachtige en kille dag: de schouw links bewijst dat binnenshuis een kachel de kou verdrijft. Sfeer en verhaal genoeg in deze tekening.
Kleine vismarkt te Brugge, 1909-1911, litho
Tijdens de Eerste Wereldoorlog komt hij in Nederland terecht, meer bepaald in Den Haag: daar was het veiliger, Nederland nam immers niet deel aan de oorlog. Hij bleef tekenen, maar toch was zijn Haagse periode zeer hard voor hem. Hij had zijn geliefde Venetië moeten verlaten, was het contact met zijn Italiaanse kunstbroeders van het futurisme kwijt, en had te kampen met de Hollandse kleinburgerlijkheid. Zijn zwakke gezondheid speelde hem parten, en zijn werk was ook al niet succesvol: hij verkocht weinig of niets. Het werd hem allemaal teveel, en op 13 mei 1917 stapte hij uit het leven, nog geen 35 jaar oud.
Op deze tentoonstelling hangen een aantal tekeningen met de titel 'Op het strand van Scheveningen'. Een Haagse dame, want die hadden de tijd en moesten niet weken, ligt overtuigd van zon en strand te genieten, armen achter haar hoofd en in wat we nu niet meer strandkledij zouden noemen. Er straalt wel een zalige rust uit deze tekening.
Op het strand in Scheveningen, 1915-1917
Figuren typeren was Schmalzigaug ook gegeven: links een corpulent burgermannetje met eerder platte hoed: hij daalt een trap af, mogelijk gaat hij een strandwandeling maken. In het midden prijkt een Haagse matrone: haar hoofddeksel maakt haar stand en klasse duidelijk. 'Man met pet' sluit het rijtje af: of hij werkelijk de befaamde 'Jan met de pet' is, durf ik te betwijfelen: hij zit in een ruime stoel, draagt geen werkmansplunje, en zijn pet is ook van betere stand: een van de heren van de schepping zit te genieten van om zich heen kijken, wie er allemaal over de dijk flaneert, of op het strand baggert. Zalig nietsdoen doet hij: 'dolce far niente' zal Jules Schmalzigaug ook zeker gekend hebben, tenminste de uitdrukking.
Man met hoed / Vrouw met hoed / Man met pet, Brugge, 1909-1911
Schmalzigaug heeft natuurlijk ook geschilderd: dat is onderwerp van de volgende aflevering.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten