"Zuidpool, Noordpool": op die manier schijnt Picasso de twee meest gerenommeerde schilders, die de grootste rol in de schilderkunst van de 20ste eeuw hebben gespeeld, gedefinieerd te hebben. Matisse en Picasso waren echt grote rivalen: hun betrekkingen tijdens meer dan een halve eeuw waren gebaseerd op discrete vriendschap, als we al niet beter over geheime verstandhouding kunnen spreken. De dichter van de kleur vond zijn tegenhanger in de man die alle vormen openbrak."
In 1943 nam Matisse voor het eerst zijn toevlucht tot beschilderd papier waar hij dan de vormen die hij wenste, uitknipte. Het eerste grote resultaat was het album 'Jazz', dat hij evalueerde als "improvisaties in kleur en ritme - zoals die van een Louis Armstrong en een Charlie Parker". Een aantal platen uit het boek zijn ook op deze tentoonstelling te zien: het is opvallend hoe licht en fris ze zijn, kenmerkend voor veel van zijn werken. Overigens zijn zijn herinneringen aan het circus prominent aanwezig in dit werk: 'De messenwerper' is er een voorbeeld van.
Uit Jazz: De messenwerper, 1943-46
Uit Jazz: Vormen. Wit torso en Blauw torso, 1944
Nog steeds met dezelfde techniek ontwierp Matisse modellen voor glas-in-loodramen, keramiek en stoffen, onder andere voor hoofddoeken en zelfs kazuifels die dan dienden voor 'La Chapelle du Rosaire' (de Rozenkranskapel) in Vence waarvoor hij de binnendecoratie maakte. Zo een zeer geslaagd werk is 'Les Abeilles', waarvoor hij alleen met papieren kleurblokjes werkt: de twee zwart-wittte rijen die van rechts naar links een boog over werk maken stellen de bijen voor, en centraal onderaan is er een verdwijnpunt van waaruit stralen gele blokjes vertrekken, zonnestralen dus. Blauw, rood en groen maken 'Les abeilles' volledig. Het ritme dat dit werk uitstraalt, vind ik prachtig, kijken is hier genieten geworden. Eigenlijk moest het 'De rivier des levens' symboliseren in de kapel van Vence, maar dat is er dus niet van gekomen.
Les Abeilles, ontwerp voor een glas-in-loodraam dat te zien in in de Henri Matisse School in zijn geboortestad
Een ander glas-in-loodraam was ook voor Vence bestemd: een dubbel venster (veel groter is dat) ziet er zeer gelijkaardig uit: kleuren en vormen kunnen moeilijk typischer Matisse zijn.
Typisch Matisse
Het boek 'Jazz' maakte Matisse voor Tériade, een vriend van hem die van Griekse afkomst was; zijn echte naam was Stratis Eleftheriadis. Hij was uitgever van kunstboeken en criticus. Voor Tériade ontwierp de kunstenaar de decoratie van zijn eerder kleine eetkamer (9 m²), die op deze tentoonstelling gereconstrueerd is.Je ziet 'De plataan', met zwart penseel getekend op de vierkante, witte keramiektegels, en daar tegenover het glas-in-loodraam 'De Chinese vissen' dat het buitenlicht vangt en de kleur in de kamer brengt, ook op 'De plataan' natuurlijk. Door dat spel van licht en kleur wordt de kamer duidelijk minder eng en benepen, en wordt de sfeer veel levendiger en aangenamer. Het ontwerp voor dat raam had Matisse ook met het ondertussen beproefde knipselprocedé gemaakt.
Le platane, met handtekening en datum: Matisse à Tériade, 24/3 52
Les poissons chinois
De hele eetkamer van Tériade
In het boekje dat ik al citeerde heeft Gilles Néret het over Matisses 'joy in painting the beauty of the universe'. En dat ervaar je ook wel zo: in 'La couleur découpée' spatten de vreugde en het plezier er inderdaad van af. Om het met een toeristengids te zeggen: 'Vaut le voyage.' Heel zeker!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten