Eindelijk bevrijd
geen schuld geen slachtoffer
Simon Gronovski Koenraad Tinel David Van Reybrouck
Uitgeverij Hannibal, 2013
Een aanzienlijk deel van de tentoonstelling in Geel is gewijd aan Koenraad Tinels opmerkelijke vriendschap met Simon Gronovski, een Jood die aan de concentratiekampen is kunnen ontsnappen. Als elfjarige jongen zat hij op het twintigste konvooi dat hem en vele lotgenoten vanuit de Kazerne Dossin naar Auschwitz zou brengen. Het is de enige trein die door een drietal jonge mannen eventjes tegengehouden is, waardoor een aantal mensen is kunnen ontsnappen. De jonge Simon wordt door zijn moeder in feite van die trein geduwd - opdat hij zou overleven! - terwijl zij bij aankomst in Auschwitz regelrecht naar de gaskamers wordt gebracht. Zijn zeventienjarige zuster gaat een halfjaar later dezelfde weg: eindstation de gaskamer, ook zij. Simon overleeft de oorlog, zijn moeder en zus ziet hij nooit meer terug.
Een Joodse jongen, Sacha Rangoni, woont een theatervoorstelling van Tinel bij over het collaboratieverleden van zijn familie. Hij vertelt Koenraad over Simon Gronovski, en beide oude mannen (Simon nu 84, Koenraad 81) willen elkaar graag ontmoeten. Dat gebeurt in 2012, en er ontstaat een hechte vriendschap tussen de twee, Simon die in de oorlog zoveel verloren heeft, en Koenraad wiens familie aan de verkeerde kant stond, en die zich altijd afgevraagd heeft: 'Wat zou ik gedaan hebben als ik in 1940 ouder was geweest?' Simon leert Koenraad dat hij zich niet schuldig moet voelen voor het gedrag van zijn vader en twee broers. Van Koenraad leert Simon dan weer 'dat hij niet het eeuwige slachtoffer hoefde te blijven om zijn verloren geliefden te eren'. In het boek 'Eindelijk bevrijd' schrijft Simon: 'Ondanks de tragische gebeurtenissen van gisteren en vandaag ... bewaar ik mijn geloof in de toekomst, omdat ik geloof in de goedheid van de mens. Mijn ontmoeting met Koenraad heeft dat geloof nog versterkt.' En: 'In de plaats van tolerantie, dat zoveel wil zeggen als 'de ander tegen wil en dank aanvaarden' kies ik voor wederzijds respect'.
In 'Eindelijk bevrijd' vertelt Gronovski het verhaal van Tinel, en tekent Tinel dat van Gronovski: hoewel zij zoveel jaar geleden elk tot het andere kamp behoorden, leven zij zich perfect in elkaar in: een ontroerend voorbeeld van empathie! Simon verliest zijn zus in de kampen, een zeer begaafde leerling en pianiste. Koenraad raakt zijn pianolerares, van Russische afkomst en Joodse, kwijt, ook in de gasovens van Auschwitz. Dat levert een pakkende tekening op, met een onderschrift van Gronovski. De pianiste lijkt naakt aan het instrument te zitten: dat kan alleen haar onschuld en kwetsbaarheid symboliseren.
Betty Galinsky, Ita Gronovski...
'Mijn zus was een briljante leerling aan het Lyceum van Elsene: ze was de beste in Grieks, Latijn en literatuur, maar ze was vooral een uitstekende klassieke pianiste.'
Het tegendeel zie je in een beeld van een SS-er, die met een vervaarlijke hond in Kazerne Dossin op wacht staat.
'Mechelen was de wachtkamer van de dood, maar dat wisten we niet'.
Eén tekening laat de verzoening en het naar elkaar groeien van twee mensen uit vijandige kampen zien, twee mensen die elkaar voordien niet kenden en blinde vlekken voor elkaar waren, maar nu als het ware een Siamese tweeling geworden zijn, en die hoeven niet enkel Tinel en Gronovski te heten.
De vriendschap tussen twee mensen
Koenraad Tinel en Simon Gronovski
Charon
In de eerste zaal van de tentoonstelling staat een beeld dat niet echt iets met Tinels oorlogsverleden te maken heeft: het heet 'Silent Navigations, 2014'. In eerste instantie deed het me denken aan 'Melopee' van Paul van Ostayen, maar die associatie klopt niet echt helemaal: de kano van Van Ostayen 'schuift onder de maan met de man gedwee naar de zee', en Tinels scheepje wordt door een vaarman met een lange stevige stok voortbewogen: 'bomen' noemt men dat. En hij heeft een passagier: niet veel meer dan een wit hoofd zonder ogen, de uitbeelding van een schim die in de onderwereld door Charon de Styx overgevaren wordt. Het beeld is uit 2014, Tinel is dan 80, een leeftijd waarop men meer dan voordien met zijn eigen eindigheid en vergankelijkheid bezig is. De echte 'Silent Navigation' 'stille zeereis, overtocht) is dit, voorgesteld met de mythologische figuur van Charon: een zeer sterk beeld.
Silent Navigation, 2014'
In deze tentoonstelling gaat het vooral over Tinels erfenis van het oorlogsverleden van zijn familie, en over verzoening en vriendschap, over de werken uit 'Scheisseimer' en 'Eindelijk bevrijd'. En dat zijn ook twee 'silent navigations': de eerste over de vlucht van een collaborerende familie naar Duitsland, waar ze beschouwd worden als 'Ausländer', en bijgevolg naar België terugkeren, in alle stilte, want aan de verkeerde kant gestaan; de tweede is een nog veel stillere zeereis of overtocht, want die heeft plaats in de harten en geesten van Tinel en Gronovski, met een pakkend, ontroerend resultaat.
Hun getuigenis is onvergetelijk: beide heren hebben zichzelf overstegen.
'Silent Navigations' bezoeken is een must. De twee boeken lezen, 'Scheisseimer' en 'Eindelijk bevrijd', net zo goed.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten