zaterdag 29 september 2018

Antwerpen Barokjaar 2018: Sint-Pauluskerk, biechtstoelen

'Antwerpen Barokjaar 2018' is ook te beleven in een aantal kerken in de stad. Zeer interessant is in dat verband de Sint-Pauluskerk aan de Veemarkt: een gotisch gebouw is het, maar binnen viert de barok hoogtij. Overvloedig daglicht vult het hele interieur: de eerste aanblik is zonder meer prachtig. Wat onmiddellijk opvalt zijn de twee rijen biechtstoelen, vijf aan de noorderzijbeuk, vijf aan de zuiderzijbeuk, kerkmeubilair in de zuiverste barok: je wordt er gewoon door van je sokken geblazen, dat wil zeggen: ik toch. De bedoeling was in ieder geval dat hier zeer veel gebiecht werd: wat kon de contrareformatie in de beslotenheid van de gesprekken tussen priester en boeteling allemaal niet te weten komen, over opvattingen van de mensen, over zuiverheid in de leer, over deugdzaam en minder deugdzaam leven? Je zonden werden wel vergeven, maar ondertussen functioneerde dit sacrament ook als controleinstantie, dat zat er natuurlijk ook heel zeker in. Maar dit heeft natuurlijk niets met barok an sich te maken.


De vijf biechtstoelen aan de zuiderzijbeuk

Zeer barok, laatbarok wordt hij in het gidsje 'Barok genot' genoemd, is de biechtstoel met Albertus Magnus en de Heilige Rosa van Lima. Voor mij gaat het bijna al om rococo: er is niet op nog een krulletje meer gekregen, de kunstenaar moet heel zeker geweten hebben wat 'horror vacui' was. De beeldhouwer zou Willem I Kerricx zijn (1652-1719). Druk is het wel, maar toch vind ik het mooi, 'flabbergasting' om het in het Engels te zeggen. Albertus Magnus is een dominicaan die de eerste Sint-Pauluskerk inwijdde, maar lijkt hier de gelovigen op te roepen om te komen biechten. Aan de rechterzijde staat de Heilige Rosa van Lima, die ik toevallig een paar weken geleden heb leren kennen: in een gids over Peru, waar ik volgende week heenreis. Zij wilde tegen de zin van haar ouders niet trouwen, maar wijdde haar leven als dominicanes aan God, leefde streng, zelfs met zelfkastijding, en deed veel voor de armen. Ze leefde maar kort: van 1586 tot 1617. De dag van haar dood (30 augustus) is een belangrijke feestdag in Peru; zij was de eerste Latijnse vrouw die heilig verklaard werd. Links en rechts van het zitje van de biechtvader staan nog twee engelen: de linkse stelt de 'zagtmoedigheyd' voor, de andere de 'boetveerdigheyd'. Boven de biechtvader zie je nog Christus die de boetelingen dichterbij wenkt, naast hem twee kleinere engelen, onder zijn voeten twee putti. Het vraagt behoorlijk wat tijd en aandacht eer je deze beeldengroep gelezen hebt, maar de boodschap is duidelijk, zoveel is wel zeker. De groep heet overigens 'Het laatste oordeel'.


De biechtstoel met Albertus Magnus, Zagtmoedigheyd, Boetveerdigheyd en de Heilige Rosa van Lima

Maar niet alle biechtstoelen zijn zo druk: je ziet ook beelden die voor een nauwelijks versierde wand staan: een Heilige Petrus bijvoorbeeld, met de sleutel van de hemelpoort in zijn linkerhand, en aan zijn voeten de haan die driemaal zou kraaien voordat het weer dag werd.


De Heilige Petrus

Of Sint Lucas  de evangelist, met in zijn rechterhand het boek dat hij zelf geschreven heeft. Zijn symbool, de adelaar, komt kijken van achter de sokkel waarop Lucas staat: aan tekenende details ontbreekt het hier niet.


Sint Lucas de Evangelist


Ook barok, maar veel soberder

Maar niet alleen voor de biechtstoelen is Sint-Paulus in Antwerpen de moeite waard: er hangt ook meer dan een schilderij dat de aandacht verdient. Daarover heb ik het nog.

Geen opmerkingen: