Hoogstraten: twee engelen en Catharina

In de Sint-Katharinakerk van Hoogstraten is behoorlijk wat kunst te zien. Twee beelden vind ik bijzonder mooi: in de noorderkruisbeuk staan twee engelen, eiken beelden van ca. 1460-1480. De herkomst ervan is niet zeker: sommigen houden het op Brabant, anderen op Brugge. 'Hun fysionomie is in de trant van Hans Memling en Hugo van der Goes'. De eerste vermelding van de twee engelen dateert uit 1540: J. de Brouwer wordt vergoed 'van d'engelen te repareren'. In hun linkerhand houden ze allebei een 'wierookscheepje' vast, een woord dat ik nog nooit was tegengekomen. Dat voorwerp bevat wierookkorrels, die met een schepje in het wierookvat worden gelegd. Met hun rechterhand maken de twee een zegenend gebaar. De engel links van het kruis meet 1,23 meter, de andere 1,16 meter. Ze hebben een natuurlijke houding, de plooival van hun gewaden is zeer natuurlijk, de uitdrukking van hun gezicht zeer sereen.

(Bron: De Sint-Catharinakerk te Hoogstraten, Roeland de Ceulaer, Gent, 1988 - Inventaris van het kunstpatrimonium van de provincie Antwerpen, deel 2 - Dat boek ligt sinds kort ter inzage van de kerkwachten, in het kleine bureautje waaraan we zitten als we de kerk in de gaten houden: zeer interessant werk is dat.)

De engel van 1,23 meter

Detail van dezelfde

De engel van 1,16 meter

In deze kerk kan een beeld van de Heilige Catharina natuurlijk niet ontbreken: ene N. Daems is er de maker van lees ik in het al geciteerde werk. N. Daems, dat ik zeker Napoleon Daems, denk ik, die naam ben ik al eens eerder tegengekomen. En inderdaad, hij is het. Hij is bovendien een Turnhoutenaar, geboren in 1852, overleden in 1939. Hij is met zijn beeldhouwkunst niet wereldberoemd geworden, wat niet wegneemt dat er werken van hem staan van in Aarlen tot in Weelde, en in Luik, Brussel, Antwerpen en natuurlijk in Turnhout: vooral voor kerken heeft hij gewerkt, biechtstoelen, beelden, altaren.

Zijn Catharina is echt wel neogotisch: een eerder lange figuur, met de nodige symbolen: palmtak van de martelares, rad en zwaard als marteltuigen. Maar het is een zeer statisch beeld, niks beweging zit erin. Haar gezicht heeft ook geen enkele expressie, het lijkt bijna een wit masker. Als Turnhoutenaar zou ik nog positief bevooroordeeld kunnen zijn, maar ik vind er niets aan, aan dit beeld, helaas. Als je dan naar die twee engelen kijkt, hoeveel leven daarin zit, dan weet je meteen dat de anonieme maker van die stukken veel meer kunstenaar was dan Napoleon Daems. Echte gotiek overtreft de neogotiek: het origineel is altijd beter dan de navolging, zeggen we dan maar.

Napoleon Daems: de Heilige Catharina

Idem, detail

En originele kunstwerken vind je in deze kerk wel meer: een Fundgrube is het, je vindt er vaak iets dat je nog niet aandachtig bekeken had!