Een week of zo geleden ben in Museum De Reede in Antwerpen (Ernest van Dyckkaai 7) naar de Käthe Kollwitz-tentoonstelling geweest: als die kunstenares zo dichtbij komt, mag je dat niet voorbij laten gaan, vind ik dan maar.
Het motto dat de expo een titel geeft, is 'Saatfrüchte sollen nicht vermahlen werden', zaaigoed mag niet vermalen worden, een citaat van Goethe. Dat zaaigoed is dan natuurlijk het werk van Kollwitz.
Er hangen ook een aantal best indrukwekkende zelfportretten van haar, allemaal van toen ze iets ouder was. Ze werd geboren op 8 juli 1867, in Königsberg, dat nu Kaliningrad heet, en Russisch gebied is. Als de Eerste Wereldoorlog begint, is ze dus al 47. Haar zoon Peter (°1896 ) wilde per se als oorlogsvrijwilliger mee gaan vechten, en slaagt er ten slotte in zijn ouders te overtuigen. Maar al in oktober 1914 vindt hij aan het front in Vlaanderen de dood, wat zijn moeder voor het leven getekend heeft.
Ik vond geen andere zelfportretten van haar dan met in het beste geval een ernstige Käthe Kollwitz. Zo bijvoorbeeld in haar 'Zelfportret met zoon Hans'. Hans is haar oudste zoon: geboren in 1892. Op deze tekening lijkt hij toch veel jonger, en of zijn broer dan al gesneuveld is, weet ik niet. Zij ondersteunt haar hoofd met haar linkerarm en -hand, en kijkt eerder gelaten de toeschouwer aan. Rustend of eerder berustend lijkt zij te zijn, de levensvreugde spat er niet van af.
Zelfportret met zoon Hans (1914-1916)
Een zelfportret uit 1915 treft mij ook zeer: Peter Kollwitz is gesneuveld, haar oudste zoon is ze kwijt. Dat zie je aan haar ogen die verdriet uitdrukken, haar haar dat inmiddels wit geworden is, maar een pathetisch beeld is het niet. Geraakt door het leven, dat is wel duidelijk. Het werk maakt best wat indruk op me.
Een volgend zelfportret komt uit 1924, wanneer de kunstenares 57 jaar oud is. De rimpels op haar voorhoofd zijn duidelijk zichtbaar, haar verdriet blijft, en ook haar gelijkmoedigheid, medelijden vraagt ze niet: ze zegt gewoon: 'Dit is wat het leven met een mens kan doen'. Vooral bij dit portret kwam bij mij de bedenking op: dit moet ooit een mooie vrouw geweest zijn! En dat is ook zo: je kunt het eerste blad van de catalogus uitklappen en dan zie je een portret van haar toen het leven haar nog niet geraakt had. Ernst schijnt haar aangeboren te zijn: nauwelijks of geen glimlach, maar een mooi gaaf gezicht met klare kijkers, die schijnen te zeggen: 'Wacht maar eens, ik doe nog wel iets waardevols!' Maar niks Hollywoodiaanse glitter en glamour, of gepimpte schoonheid.
Zelfportret, 1924
Portret van de jongere Käthe Kollwitz (mogelijk nog 19de-eeuws)
Op bijna 78-jarige leeftijd is Käthe Kollwitz gestorven, twee weken voor het einde van de Tweede Wereldoorlog. Daarin sneuvelt ook nog haar oudste kleinzoon Peter, de zoon van Hans, in 1942 in Rusland. Zoals het gezegde gaat: in een oorlog zijn er alleen verliezers! Maar niet alle landen lijken dat belangrijk te vinden, helaas.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten