De werken van Tom Liekens zijn echt niet klein: die 'Fisherman's Friend' meet zowat 4 bij 2 meter. Ook zijn houtsneden zijn niet in een gewone lijst te vatten: Liekens schuwt het grote werk niet, dat is wel duidelijk. Bevreemdend zijn die houtsneden ook, bijvoorbeeld 'Minotaurus', waarbij een forse stier een jonge vrouw a tergo neemt, zoals dieren dat doen. 'Nemen' is een te vriendelijke omschrijving: hij verkracht haar. Het dier blijft daarbij onbewogen, zij schreeuwt het uit van de pijn en ontzetting, haar gezicht drukt maakt best duidelijk wat zij voelt, wat er in haar omgaat. Links en rechts staan nog twee vrouwen in bontmantel en met een vos als halsband toe te kijken als machteloze getuigen. Kunnen we deze Minotaurus zien als de wraak van de dieren en de natuur op de mens die zo weinig respect heeft voor precies die natuur en dieren? Ik ben in ieder geval geneigd het zo te zien.
Minotaurus - detail: de verschrikking van de vrouw
In 'Fur Forest' (Bontwoud) zien we weer drie vouwen in bontmantel, en een meisje van een jaar of 16, met eerder kleine oortjes die uit haar kapsel komen piepen, en een wolvenstaart. Naar haar gezicht hebben we het raden. Is zij een tussenvorm van wolf en mens, is zij een mutant, een gruwelijke vergissing van de natuur, of een voorbeeld van de Latijnse spreuk 'homo homini lupus'? Zij staat te kijken naar een haas die een wolvin verkracht, mogelijk haar moeder? Griezelig is het alleszins. De haas glimlacht bij zijn heldendaad: eindelijk heeft hij zijn spreekwoordelijke angst overwonnen, en triomfeert hij met zijn zege. Hier is het de wolvin die 'van de haas gepoept wordt', zoals we dat in de Vlaanderen zeggen: zij is nu de bangerik. Weer denk ik aan wraak, van de zwakkere dieren op de roofdieren, voor alles wat ze hazen en konsoorten hebben aangedaan. En dieren gedragen zich als mensen hier, in deze fantastische voorstelling.
Maar er gebeurt nog meer op deze collage van houtsnede en monotype: de tweede vrouw is dezelfde als de uiterst rechtse op de vorige collage: zij staart naar de beestachtige verkrachtingsscene die zich voor haar ogen afspeelt, en heeft geen oog voor de uiterst rechtse vrouw in bontmantel die, door al haar natuurlijke schoonheid te ontbloten, tevergeefs de vrouw voor haar probeert te verleiden: geweld is blijkbaar toch meer fascinerend. Ook de derde vrouw, verhuld onder haar bontkap, kijkt naar het geweld dat vlak voor haar voeten plaatsheeft. Eigenaardig werk, dat iedereen met zijn eigen interpretatie kan invullen.
Twee werken heten 'Delacroix's Dream'. Ik ken heel het werk van Delacroix niet, maar Liekens zou kunnen refereren het doek 'La liberté guidant le peuple'. In de bouw daarvan is de driehoek ook belangrijk, en vechten voor de vrijheid komt met een prijs: op de voorgrond van het schilderij liggen heel wat gesneuvelden, de dood is duidelijk aanwezig. In de eerste 'Dream' worden mensen in een put geworpen als voedsel voor best wat hongerige leeuwen: een nogal ongelijke strijd lijkt me. Dit werk zou een verwijzing zijn naar het Colosseum, waar ook wilde dieren zich in de beste gevallen te goed konden doen aan mensenvlees: wreedaardiger kan moeilijk.
Delacroix's Dream - 1
De tweede 'Dream' is weer een
driehoeksgeval, maar nu zijn het vooral dieren die elkaar totterdood te
lijf gaan. Op de top van de piramide staat een woeste olifant, met zijn
berijder nog op zijn rug. Met veel kracht en zijn slagtanden slingert
hij een leeuw de nabije ruimte in: leeuwen moeten in dat dierenuniversum
ook weer niet te hoogmoedig worden. 'Hoogmoed komt voor de val' schijnt
in de leeuwenwereld geen spreekwoord te zijn, althans nog niet echt
goed doorgedrongen. Na enig zoeken vind je onderaan drie lijken van mensen:
ook gevolg van overschatting? De natuur is tenslotte de baas, zoals
wijzelf deze zomer ondervonden hebben. De rest van het beeld biedt een
feestelijk turbulente massa vechtende dieren, zonder rem op het geweld:
leeuwen, luipaarden kunnen hun pret en geweld niet op! Een wemeling van
beweging en kleuren is het, als in een barok schilderij: het doet me nog
aan Rubens denken. Je kunt Tom Liekens niet beschuldigen van een gebrek
aan levendige fantasie!
Om af te sluiten: het 'Zelfportret met Coelacanth'. Die coelacanth is een eigenaardige vis: lang werd hij beschouwd als een 'levend fossiel. Men dacht dat hij 65 miljoen jaar geleden samen met de dinosaurussen van de wereld was verdwenen, tot er in 1938 een exemplaar gevangen werd. Ze blijven zeer zeldzaam, en zijn geëvolueerd door 'springende genen': dat betekent dat deze vis 62 genen van andere soorten heeft overgenomen; de natuur is wonderbaarlijk! Met dit schepsel poseert Liekens voor zijn zelfportret, als wilde hij zeggen dat ook de natuur die tot een ver verleden teruggaat hem na aan het hart ligt: al leven is voor hem belangrijk. En dat hij het afgebeelde exemplaar zelf gevangen heeft: dat is hoogst twijfelachtig, maar hij mag me altijd tegenspreken.
Zelfportret met Coelacanth
Dit was een tentoonstelling anders dan andere: grote werken met een thematiek die je niet vaak ziet. Zeer de moeite waard vond ik het. Die Tom Liekens wil ik verder wel volgen: interessant, qua inhoud en werkwijze vind ik hem.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten