Corona in Detentie (landloperskapel Merksplas Kolonie)

Met een paar vrienden ben ik naar de landloperskapel van Merksplas Kolonie getogen: we kennen daar iemand die ervoor kon zorgen dat we de fotograaf van de tentoonstelling konden ontmoeten, en daar hebben we dan gebruik van gemaakt. Eddy Meijs heet de man, en zijn foto's van de medewerkers in de gevangenis tonen het leven van de ambtenaren in de instelling. Zijn foto's heeft hij ingediend als afstudeerproject aan IKO De Kunstacademie Hoogstraten.

Hij vertelde ons bij het begin wat hij mocht en niet mocht: geen gedetineerden herkenbaar in beeld brengen bijvoorbeeld, tenzij ze daar zelf de toestemming voor gaven. Ze niet uitvragen over van alles en nog wat, en vooral over wat ze mispeuterd hadden, al kwam het voor dat ze dat zelf spontaan vertelden, zei hij. Alle mensen zijn verschillend. En zo kon hij dus 'losgehen' om het leven in een huis van bewaring weer te geven, in zijn alledaagsheid, maar ook in zijn onverwachte momenten.

Dat toont de eerste foto al meteen: vier mensen zitten aan twee kanten van een eerder kleine tafel, op de achtergrond een man en een vrouw, op de voorgrond, ruggelings nog een man een een vrouw. De vrouw op de achtergrond draagt een sjerp met een Vlaams leeuwtje daarop, en de sjerp is allicht geel-zwart: Vlaanderen boven! Zij is de schepen van burgerlijke stand van Merksplas, de man naast haar een gemeentebeambte: zij sluiten het huwelijk tussen de twee mensen voor hen: de man, een gedetineerde, de vrouw een gewone burger. Hij zou over twee maanden vrijkomen, maar kennelijk wou hij toch nog per se in de gevangenis trouwen: kan ie later altijd zeggen dat hij dat exploot ook voor elkaar gekregen heeft!

Trouwen is houwen: daar staat de gevangenis garant voor

Aandacht en ernst spreken dan weer uit de volgende foto: twee penitentiair beambten houden geconcentreerd twee schermen in de gaten, zoekend naar datgene dat ze daar liever niet op zien. Dat is geen nutteloze job in Merksplas: ik herinner mij van vrij onlangs gevangenisopstanden en brand in deze Kempische bajes. Die twee mensen zijn de Belgische staat die waakt, voor ons aller veiligheid ten slotte.

 

De Belgische staat waakt voor ons aller veiligheid

Twee foto's spraken mij zeer aan. De eerste die van een deel van de bezoekersruimte: een mannelijke en een vrouwelijke beambte zitten die ruimte oplettend gade te slaan, en op de voorgrond zie je een onherkenbare bezoeker, gedetineerden zijn niet te zien. Mooi vind ik vooral de manier waarop Meijs gebruik heeft gemaakt van de ronde spiegel op de voorgrond: die suggereert de ruimte van de bezoekerszaal, terwijl er niks opstaat dat niet gezien mag worden!

Incognito beeld van de bezoekerszaal

Vanuit enige afstand wist ik niet goed wat ik van de volgende foto moest maken: hij deed mee aan kalme golven denken, aan het profiel van een vis, maar wat doen vissen in de golven in deze instelling. Dichterbij dacht ik eerst aan een man die zijn krant zat te lezen, maar alweer was ik mis.Toen dacht ik het gevonden te hebben: deze man is zakken aan het maken, een bezigheid die in gevangenissen nog wel eens meer beoefend wordt. Alweer was ik mis: Serge, de man die weet wat er in zijn instelling gebeurt, laat me weten dat dat niet helemaal juist is: eigenlijk had hij moeten schrijven 'helemaal niet', maar hij is hoffelijk. De man op de foto is mondmaskers aan het maken. Toen de nood aan die dingen hoog was, in het begin van de pandemie, en toen ook bleek dat België met de aanwezige voorraad 'vuurtje stook' had gespeeld, heeft de gevangenis van Merksplas gezorgd dat er wel nieuwe kwamen, en er zelfs uitgedeeld aan gemeenten waar er veel tekorten waren. Dat geeft 'Corona in Detentie' een heel andere betekenis. De buitenwereld weet dat zo niet, maar dat zou eigenlijk wel mogen.

Mondmaskers maken

Een iconisch beeld is 'Na de wandeling'. De gedetineerden zijn niet te herkennen, op hun gemakje passeren ze een troosteloze blinde muur, niet echt een door mens en natuur geschapen fresco waar je vrolijk van wordt, ze gunnen het kunstwerk dan ook geen blik, ze slenteren lusteloos naar hun cellen, die waarschijnlijk toch iets huiselijker aanvoelen dan de muur die tussen hen en de vrijheid staat. Hoe lang nog? Dat weten alleen zij.

Na de wandeling

Grappig is een tekening van een gedetineerde, die in grote vette letters het devies van Maggie De Block tot het zijne maakt: 'Blij in uw kot!!!' Die oproep zal voor hem geen problemen opleveren: schoolvoorbeeld van galgenhumor is het! Maar hij heeft nog andere 'blijven': blijf sporten, blijf muziek luisteren, blijf lachen, blijf bewegen, blijf hard gaan, blijf lezen. Kennelijk is hij iemand die zich niet meteen laat kisten, die er de moed inhoudt. Want hoe doe je dat in gevangenschap: jezelf blijven, niet depressief worden, iets betekenen voor jezelf en de anderen, je leven achter de tralies min of meer aangenaam maken. Opgesloten zitten, en dan nog een corona-lockdown erbovenop krijgen? 'Life ain't easy for a boy named Sue' zong Johnny Cash indertijd: het leven in de gevangenis met een twee manier van gevangen zitten zeker ook niet. De besten vonden mogelijkheden, dat wel

Galgenhumor

Eddy Meijs geeft door zijn foto's een aparte inkijk in het leven achter de muren: hoe onaangenaam de situatie ook is, het is niet alles kommer een kwel. Wat een gedetineerde ervan maakt, komt op hemzelf aan. Hoewel dat makkelijker gezegd is dan gedaan, moet ik daar onmiddellijk bij bedenken!