Wat mij bij Smits vaak treft, zijn zijn luchten en hoe hij daar op zijn doeken veel plaats voor maakt en zich daarin kan uitleven. 'Vlakte' is zo'n werk: onderaan is er een streepje landschap te zien: links een korenveld denk ik, dan een zandpad met een lichte bocht naar links, rechts een grasveld waarop een oude mens, een vrouw bij nader toezien, met wandelstok vooruit schuifelt. Heel klein is zij in deze natuur. In de verte nog wat lage bomen, en dan heb je het landschap gehad: voor de rest is heel dit schilderij 'luchtschap'. Ik heb het op mijn foto eens nagemeten: minder dan 14 % is landschap, meer dan 86 % dus lucht, zodat Smits de weidsheid van de hemel kan laten contrasteren met de nietigheid van mens en aarde. In die lucht laat hij witte wolken opbollen, kleine en heel grote, van wit overgaand in eerder lichtgrijs op een blauwe achtergrond, want het is zomer, het koren is rijp! Bovendien vind je de luchten van Smits niet op kleine rechthoekjes: deze 'Vlakte' meet bijna anderhalve meter bij anderhalve meter! Ze is iets kleiner, maar nog altijd best groot. Ik houd er wel van, van hoe een schilder op een plat vlak ruimte kan scheppen.
De vlakte, ca. 1925, olieverf op doek, 136 x 140 cm
Iets gelijkaardigs is het 'Doopsel van Christus'. Jezus wordt centraal onderaan gedoopt: je ziet hem zijn hoofd buigen, waardoor Johannes de Doper iets groter is. Ze zijn het onderwerp van dit doek, maar weer zeer klein. Links zit
een tiental mensen te kijken: ze zitten in de schaduw van de wolken
boven hen, waardoor zij ook niet uit de verf komen, als ik dat zo mag
zeggen. Christus is in de Jordaan gedoopt, maar hier vloeien niet zulke
rivieren, dus staan zij in wat mij een ven lijkt: de doop vertaald naar
Kempische omstandigheden. De lucht speelt hier weer een hoofdrol: de
verf is zo pasteus aangebracht dat Smits er uitwaaierende stralen in kan
suggereren die uit de hemel komen, alsof God de Vader door het gebeuren
te verlichten er zijn goedkeuring aan hecht. Geen blauw hier, maar
melkachtig wit en grijs. In het miden van het schilderij lijkt de zon
moeite te doen om door de bewolking te breken: het lijkt alsof er beter
weer of betere tijden aan gaan komen. Ik weet natuurlijk niet of Smits
dat zo bedoeld heeft, maar religieuze onderwerpen waren hem alleszins
niet vreemd.
Doopsel van Christus, ca. 1920, olieverf op doek, 122 x 141 cm
In 'Zandbaan, valavond' krijjg je dan weer een dramatisch wolkenspel: grijs dat overgaat in zwart zonder meer, witte wolken daarachter en toch nog een stukje blauw van een opklaring. Er dreigt een onweer, daar moet niet aan getwijfeld worden. Het zand op de voorgrond zal binnen korte tijd slijk een modder worden! Ik vind het mooi hoe Smits alleen met kleur komend onheil kan oproepen.
Deze drie luchten op 'Uitgepakt' vind ik gewoon prachtig, die schilderijen trekken me gewoon aan!
Zandbaan, valavond, olieverf op doek, 73 x 108 cm
Wat er verder niets mee te maken heeft: blauw, zwart en wit zijn de kleuren van de vlag van Estland, maar ik ben er zeker van dat Jakob Smits dat niet bedoeld heeft. Het is een weetje waar je verder niets mee bent, en dat staat altijd goed! Of net niet? Test het eens uit bij je naasten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten