Authentiek 'pellegerek', van bij Melis
Allerlei 'zuut' brood
Eergisteren ga ik bij Bakkerij Melis (tegenwoordig Govaert, de zaak is overgenomen) twee stokbroden bestellen, want de dag daarop krijg ik twee vrienden te eten: we zullen ons overgeven aan mosselen. Jumbo's heten die, maar vliegen is er 'nederigerwijze' niet bij. Ik sta voor de etalage en zie daar ook 'pain à la grecque' liggen. Tiens, denk ik, maken ze dat nog? Da's lang geleden! Blijkt naderhand dat Bakkerij Melis de enige is in Turnhout die dat 'pain' nog maakt en verkoopt. 'Huis van vertrouwen' noemt mijn tandarts/oud-leerling de zaak een dag later. Want dan ga ik die stokbroden halen, en koop er meteen, als nagerecht na de mosselen een portie 'pain à la grecque' bij. Ik vraag meteen aan de bakkerin of zij weet hoe dat 'pain' in het Turnhouts heet. Neen, natuurlijk niet: ze is maar vijfentwintig jaar. 'Pellegerek', antwoord ik dan weer. Klemtoon op de eerste lettergreep, dan twee stomme 'ees', en tenslotte een scherpe 'e', zoals in 'grecque'. Ik hoor het vader nog zeggen. 'Ik wist in het begin hier ook niet wat 'e klaai zuut' was, dat komen echt oude mensen nog wel eens kopen' vertelt ze. Nu weet ze dat het over 'een klein grof' gaat. En inderdaad, 'e zuut' was vroeger een grof brood, 'gesnejje of nie'. Dat zat bij mij ook ver in het achterhoofd, maar ik heb het heel vroeger geregeld gehoord, en zelfs gekocht, als moeder me naar 'dem bekker' stuurde.
's Avonds, bij de jumbo's, vertel ik een en ander aan mijn vrienden, die ook best een woordje Turnhouts kennen. Zij hebben mij een tijdje gelden de herkomst van het woord 'pulferkas' uitgelegd: ik kon maar niet denken hoe dat gerecht aan zijn naam gekomen was. 'Simpel,' zegt Herman, 'dat komt van 'poule fricassée'. Een ander voorbeeld van fonetisch zeer oordeelkundig vermassacreerd Frans. 'Vermassacreren' staat wel in Van Dale, maar de betekenis 'vernielen' wordt als gewestelijk afgedaan: in Nederland kom je er niet ver mee, vrees ik. Onze pulferkas is dus kippenfricassee; we eten ook wel eens kalfsfricassee hier ter stede, maar die heet ook gewoon 'pulferkas'. Soms maakt men hier het onderscheid niet tussen 'e kieke' en 'e kalf'. Als 't maar lekker is, denken we. En geef toe: als scheldwoorden zijn 'kieke' en kalf' redelijk verwant.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten