Den Hoftuin

Vic speelt mij een tijdschrift door over allerlei aspecten (culturele, historische en andere) van het leven in Hoogstraten, en dat tijdschrift heet 'Den Hoftuin'. Dries Horsten, de uitgever en bezieler ervan (overigens een neef van Vic) schrijft in het nummer van juni 2010 dat de meeste van zijn lezers deze naam best goed vinden, maar iemand uit Klein-Brabant weet mee te delen dat het woord 'hoftuin' niet exclusief Hoogstraats is: in haar streek wordt het ook gebruikt, in dezelfde betekenis.

Toch is het een eigenaardig woord, de hoftuin. Ik heb het voor het eerst gehoord toen ik 12 was, in Meerle, dicht bij en nu deelgemeente van Hoogstraten, en ik begreep dat er doodgewoon een haag mee bedoeld werd. Vreemd vond ik dat: ten eerste omdat het een woord was dat in mijn moedertaal - Turnhouts - niet gebruikt werd en wordt, en ten tweede: waarom zou je twee synoniemen aan elkaar plakken, en er dan iets mee aanduiden dat met de betekenis van die woorden op het eerste gezicht weinig te maken had. Zo vond ik dat toen.

Prachtige hoftuin: de weelderige beukenhaag van de buren

Ondertussen weet ik dat hoftuin een zeer interessant woord is, vooral door dat deel 'tuin'. Want dat woord bestaat ook in het Duits in de vorm 'Zaun', en in het Engels klinkt het dan weer als 'town'. In het Duits heeft het zijn oorspronkelijke betekenis bewaard: een 'Zaun' is een omheining, wat hoftuin in het Hoogstraats ook betekent. In het Hoofstraats taalgebruik is dus een zeer oud Germaans cultuurwoord nog zeer aanwezig. Volgens mijn etymologisch woordenboek (De Vries en De Tollenaere) was in het Middelnederlands 'tuun' een omheining, een omheinde ruimte, en nu omschrijven zij 'tuin', als een 'bebouwd stuk grond binnen  een omheining bij de woning'. In het Engels is de betekenis van 'town' dan weer op een iets andere manier verschoven: het is 'de stad binnen de omwalling' of omheining kan je zeggen.

Wat in  het Duits heet: ein Zaun im Wind

Town: omwalde stad, hier Oudenaarde

'Den Hoftuin' heeft dus in zijn naam een zeer oud, want Germaans cultuurwoord in zijn oorspronkelijke betekenis bewaard. In die zin kan het tijdschrift, dat zich zoals gezegd ook met geschiedenis bezighoudt, geen betere naam gekozen hebben. Temeer omdat het woord in de Kempen toch mag gelden als typisch Hoogstraats.