Sicilië: het eiland, de mensen

Sicilië in Italië, Italië in Europa

Deze twee vlaggen hangen broederlijk naast elkaar, rechts boven de deur van ons hotel, Le due Badie. De eerste dag dat je ze ziet, denk je: 'Leuk, dat geeft een gevoel van thuis zijn'. De vierde dag vraag je je af wat ze er hangen te doen, die vaandels. Want ik had na een paar dagen het gevoel dat ik niet echt in Europa was, raar maar waar.

Voor een groot deel ligt dat aan de eerder tumultueuze geschiedenis van het eiland. Het heeft een zeer strategische ligging en dat maakte de controle over handelsroutes in de Middellandse Zee bijzonder goed mogelijk. Gevolg was dat het door allerlei volkeren en passanten zeer gegeerd was. Een deel van de oorspronkelijke bewoners is waarschijnlijk van niet Indo-Europese oorsprong, Feniciërs hebben er de dienst uitgemaakt, natuurlijk de Grieken (in 734 v.C. stichten de Korinthiërs Syracuse, Agrigento gaat terug tot 580 v.C.), de Carthagers vallen op het einde van de vijfde eeuw v.C. het eiland binnen, na de Romeinen volgen de Arabieren, dan komen de Normandiërs, en naderhand vechten de Huizen van Anjou en Aragon, de Habsburgers en de Bourbons om het bezit van het eiland. Garibaldi landt in 1860 met zijn 'Expeditie van de duizend roodhemden' in Marsala (ook aan de westkust, zoals Trapani), de maffia wordt hier geboren: men zou voor minder weigeren te popelen van vreugde als er weer eens vreemd volk over de vloer komt, al zijn het dan ook goed bedoelende toeristen.

Daarenboven: Sicilië is een eiland, en een 'isola' heeft door zijn isolement haast per definitie een andere mentaliteit dan het vasteland. Bij een onderbreking van de telegraafverbindingen tussen Engeland en het Europese vasteland titelde een Engelse krant ooit: 'The continent had been cut off!'
Eilandbewoners staan kennelijk op hun eigenheid, ze voelen zich best goed met hun iets andere identiteit. De mensen spreken hier natuurlijk Italiaans, maar van de volkstaal versta je weinig, en in boekhandels kun je Italiaans-Siciliaanse woordenboeken vinden, niet direct Grote Van Dales, maar toch van het formaat van het gemiddelde Prismawoordenboek. Nederlands-Vlaamse woordenboeken ken ik niet.

De mensen zien er vaak ook anders uit: je kunt Siciliaanse mannen tegenkomen, netjes in het pak, wit hemd en bijpassende stropdas, op het eerste gezicht prima Italiaanse exemplaren, maar van gezicht zijn het net Noord-Afrikanen: de Arabische bezetting werkt misschien nog door, of is er mogelijk nieuwe invoer. Noord-Afrikanen zijn niet allemaal even honkvast, zoals we weten, en dan heb ik het niet over economische vluchtelingen: tussen Sicilië en Noord-Afrika zal altijd wel een levendig verkeer van mensen en goederen bestaan hebben.

Het eiland heeft voor mij meer dan een vleugje Afrika, meer dan eens heb ik aan mijn Egyptereis van drie jaar geleden gedacht. Afspraken bleken moeilijk te maken, en als ze dan gemaakt waren, hadden we het weer verkeerd begrepen. Je moet al eens betalen wat je niet besteld hebt, de ober bij het ontbijt vroeg elke ochtend naar ons kamernummer met het simpele, allenige en barse woord 'stanza?' en voor de rekening volstond hij met een enkel cijfertje: 'due'. Later hebben we vernomen dat hij niet echt super begaafd was. Op de luchthaven moest natuurlijk mijn rolstoel ook ingescheept worden, zoals duidelijk te lezen stond op mijn 'boarding pass'. De jonge incheckbaliebediende kijkt naar mijn rijtuichie alsof het een ding was dat in Sicilië nog niet uitgevonden was, begint verwoed te telefoneren, achter mij wordt de rij wachtenden steeds langer, ik word naar de controle van passagiers en bagage gebracht, mag daar twee uren zitten wachten (want dan pas vertrekt onze vlucht), praten helpt in eerste instantie niet, in tweede, en met dezelfde controleur, dan weer wel en ik kan de rest van het gezelschap gaan zoeken. Na een stortvloed van woorden, gepalaver 'al Siciliano' zou ik zeggen, maar 'eind goed, al goed'. Het heeft allemaal iets Afrikaans, ben ik dan geneigd te denken.

Rommel en vuilnis kun je een beetje overal vinden: kraaknet is het niet ten alle kant, Nederland is anders.

Afval overal: in de haven van Trapani

De mensen leven hier onder elkaar blijkbaar veel geruster, en als je ze stoort, wordt het onderhandelen en veel inefficiënt praten. Tenminste: dat is onze ervaring deze vijf dagen. Maar het is een mooi en interessant eiland, dat kleine deeltje dat we ervan gezien hebben heel zeker. De conclusie 'het is een mooi land, maar er zou een ander volk moeten wonen' is natuurlijk na vijf dagen wel heel kort door de bocht: ''s lands wijs, 's lands eer' en 'in Rome do as the Romans do' is allicht een betere houding, maar de aanpassing valt niet zo goed mee. Alle mensen zijn niet gelijk, natuurlijk. En ik heb echt wel genoten, zonder twijfel.

 Mooie, niet gedetermineerde bloem aan de tempel van Segesta: all's well that ends well