Nazisme
Treffend in al zijn naaktheid is het werk 'Our New Quarters' (1986). Het schilderij is de artistieke verwerking van een ansichtkaart uit Theresienstadt: toen tijdens de Tweede Wereldoorlog joden van het ene kamp naar het ander werden overgebracht, brachten velen van hen een tijd door in het kamp Theresienstadt, een aantal gebouwen die de realiteit van de kampen des doods moesten verstoppen. De 'Häftlinge' kregen dergelijke kaarten die ze dan naar huis konden sturen: ze toondende grote binnenplaats van het kamp. Je zou er de façade van een groot hotel in kunnen zien, ware het niet dat de boom, het enige leven op het doek, er onheilspellend dood bij staat. De eentonige, sombere kleur, de afwezigheid van zon, wolken en begroeiing doen overigens ook niets goeds vermoeden. Een onthutsende stomp in je maag is het, dit werk.
Our New Quarters
Nog zo'n Holocaustschilderij is 'Gaskamer', ook uit 1986. Het idee alleen al, een gaskamer schilderen: ik heb in elk geval nooit schilderij met dit onderwerp gezien. Weer krijg je kaalheid en naaktheid, nu in het centrum des doods zelve. Voor dit werk heeft Tuymans als studie eerst een aquarel gemaakt, na een bezoek aan het concentratiekamp en de gaskamers van Dachau. In het midden zie je het deksel van een afvoerput voor de fecaliën van de vermoorden. Tuymans laat eerder lege beelden zien: hoe ontstellend ze zijn, moet je zelf in- of aanvullen: 'the content is in the eye of the beholder', elke toeschouwer maakt voor zichzelf het werk af.
Gaskamer
Intrigerend is ook 'Wandeling' (1933). Twee figuren staan in de verte, in het dal, de afgrond te staren. De rechtse is makkelijk te herkennen als Hitler, de linkse stelt Albert Speer voor, samen de bedenker en de architect van het geweld. Ze staan met hun rug naar de kijker, hun gezichten (de gezichten van het kwaad?) blijven onzichtbaar. Nogal wat schaduw en vaalgeel lichtschijnsel bepalen de sombere atmosfeer van het werk.
Merkwaardig genoeg lijkt dit werk een oerduitse, oerromantische inspiratiebron te hebben: 'Der Wanderer' van Caspar David Friedrich. Met dit schilderij in je achterhoofd wordt 'Wandeling' van Tuymans nog navranter, wranger, kouder en killer.
Caspar David Friedrich: Der Wanderer
Een serie schilderijen van Tuymans staan bekend onder de naam 'Der diagnostische Blick'. Tuymans kijkt natuurlijk zelf met een diagnostische blik naar de wereld, zoveel is wel duidelijk. De diagnose moet je wel zelf uit het schilderij lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten