Een en ander blijkt uit Tuymans' kleurgebruik: de kleuren spatten niet van het doek, helle tinten zie je niet te veel, vooral grijzige, beige en bruinige, soms vervaalde kleuren gebruikt hij. Niet echt dodelijk somber is het, wel doodernstig. En je moet het verhaal, de context van het schilderij wel kennen, wil je er iets aan hebben. Dat was bij schilders uit vroegere tijden ook zo: als je het verhaal van de Toren van Babel niet kent, of dat van Icarus, zijn die werken van Breughel ook maar goed geschilderde plaatjes. Tuymans heeft het over de verhalen en de mythen van vandaag, hij zoekt voor macht en kolonisatie moderne, nieuwe metaforen. De juiste metafoor is niet tijdsgebonden, ze overstijgt de eigen, enge actualiteit. De toeschouwer moet wel mee willen werken en proberen de visie van de kunstenaar te verstaan.
Mwana Kitoko
De eerste zaal die we zien, is eigenlijk de laatste (dat lag aan rolstoel- en lifttechnische problemen, maar dat terzijde), en die zaal is meteen zeer indrukwekkend. Het is eigenlijk een herhaling van de tentoonstelling in Venetië, in 2001, van 'Mwana Kitoko, Beautiful White Man'. Die naam draagt ook een opvallend schilderij van Koning Boudewijn die in 1955 de kolonie bezoekt. Hij stapt uit het vliegtuig, daalt uit de hemelen neer, komt pontificaal de trap af, gekleed in een schitterend wit uniform, niet dadelijk de kleur die je meteen met Congo associeert: een vreemde is hij eigenlijk ('volksvreemd' had ik bijna geschreven), ook al door zijn lange sabel, het teken van zijn macht. Het kan om niemand anders dan Boudewijn gaan, maar een gezicht heeft hij niet echt: een zonnebril staat op een suggestie van een neus, maar verder heeft dat gezicht niet veel menselijks. Volgens de catalogus betekent 'Mwana Kitoko' 'mooie meester' of 'mooie nobele'. Maar de koloniale overheid hoorde als vertaling liever 'mooie blanke', zo het verschil in rang, stand en ras duidelijk beklemtonend, duidelijk makend ook hoe de zaken er voor de zwarte bij stonden. Zo vat Tuymans met een op het eerste gezicht eenvoudig schilderij de essentie van de kolonisatie.
Mwna Kitoko (Beautiful White Man)
Het portret van Lumumba heeft een totaal andere uitstraling: je krijgt een moderne jonge intellectueel uit 1960 te zien, bril, netjes in 't pak, snorretje, duidelijk herkenbaar. Hij ziet er niet al te blij uit, deze jonge Lumumba, deze jonge 'évolué' die zijn volk wilde emanciperen, maar die dat belet werd, en in verband daarmee waren alle berichten over het paleis niet denderend positief, zoals men zich zal herinneren.
Lumumba
In de zaal 'Mwana Kitoko' hangt ook 'The Mission', uitgerekend de missie waar Lumuba en zijn rivaal, de latere dictator Mobutu Sese Seko, studeerden. De kerk en de kolonisator ontmoeten elkaar: de eerste wilde bekeren en beschaven, de tweede wilde 'beschaven', eigen gewin maximaliseren en de macht in handen houden: meer dan évolués konden de Congolezen in die omstandigheden niet worden.
The Mission
Zo wordt deze afdeling van de retrospectieve een aanklacht tegen de kolonisatie, niet door er agressief op in te hakken, buitensporig geweld te tonen, maar door de hoofdrolspelers met elkaar te confronteren: de kerk, het paleis, het systeem, de koning als functie, en de mens Lumumba. Samen in een zaal versterken die schilderijen elkaar, en leggen ze bloot en maken ze mensen bewust. Het is Tuymans als geëngageerd deelnemer aan het maatschappelijke leven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten