'Ye Berlyn Tapestrie' - Bezoekerscentrum Westfront Nieuwpoort

Verleden jaar in juli kon je het Albert I Monument in Nieuwpoort niet bezoeken: er waren werken aan de gang. Een aantal weken geleden werd een en ander duidelijk door een reportage in 'Vlaanderen Vakantieland': vorig jaar werd er een nieuw bezoekerscentrum gebouwd, en dat is nu klaar. 'Westfront' heet het, en het is gewijd onder de onderwaterzetting van de IJzervlakte ('inundatie' noemen ze het ook). Je leert er over twee mislukte pogingen in Veurne, het succes in Nieuwpoort, de twee burgers die ervoor gezorgd hebben, Karel Cogge en schipper-sluiswachter Hendrik Geeraert, van wie je het portret kunt zien op de keerzijde van een oud bankbiljet van 1.000 frank uit de jaren vijftig, wat voor mij een onverwachte jeugdherinnering is.

Schipper-sluiswachter Hendrik Geeraert en de ondergelopen IJzervlakte

Maar het mooiste dat ik er gezien heb, is een gedeltelijke kopie van 'Ye Berlyn Tapestrie', waarvan ik nooit gehoord had, maar dat een zeer onmiddellijke link heeft met 'The Bayeux Tapestry', ook bekend onder de naam 'La Tapisserie de la Reine Mathilde'. Zoals geweten vertelt die met een stripverhaal avant la lettre - we zijn  dan einde 11de eeuw - de overtocht van William the Conqueror van Normandië naar Engeland, de slag bij Hastings (1066) en de kroning van William als nieuwe koning van Engeland. Zeer kunstig naai- en borduurwerk is het geheel.

La Tapisserie de la Reine Mathilde, fragment

'Ye Berlyn Tapestrie' dateert van 1915, zo'n 850 jaar later, zeg maar, en gaat net zo goed over een invasie: die van de troepen van de Duitse keizer, ook al een Wilhelm, die België en Noord-Frankrijk stormenderhand en te vuur en te zwaard bezetten en brandschatten, plunderen en vernietigen, wat in Groot-Brittannië, en daar niet alleen, leidde tot een 'unbelievable outrage' en veel sympathie en 'compassion' met 'poor little Belgium'. En wat doet dan John Hassall, een toentertijd bekende tekenaar: hij parodieert 'la Tapisserie de la Reine Mathilde', en maakt van  de Duitsers de agressors die tot alle gruwelijkheden in staat zijn, van wie het gedrag ten scherpste veroordeeld wordt, en die afgeschilderd worden als het 'duisterste kwaad'. Hij tekent in de stijl van 'la tapisserie', en zijn commentaar schrijft hij natuurlijk niet in middeleeuws Latijn, maar in een soort van fictief Middelengels.

Hij toont Wilhelm en 'his carefule preparations for war' met 'limburger käse' en sauerkraut essenz', die leiden tot de 'invention of ye deadly gas'. Op de lijst onder de tekening zie nog afbeeldingen van 'ye doubtful eggs' (kanonskogels of granaten), 'ye german cigarren' en ten slotte typeert hij de Duitser nog als 'ye badger', en dat is een fictief personage, een superheld uit een Amerikaanse strip uit die tijd. Als belachelijk maken kan het er mee door. Op de volgende tekening bevinden we ons in 'Berlin', en 'Wilhelm teareth the treaty' terwijl hij nog een deel van de 'belgian treety' in zijn linkerhand houdt. Veel Duitsers zullen deze 'tapestrie' niet gezien hebben, maar dat was kennelijk ook de bedoeling niet: het was anti-Duitse propaganda bestemd voor binnenlands gebruik, om het moreel van de eigen bevolking op peil te houden, om de eigen oorlogsinspanning te rechtvaardigen. Maar dan met gebruik van veel humor.

Hys carefule preparations for war'...

He passeth through Luxemburg into Belgium & Nth France
// in de rand twee grote bierpullen en de Duitse adelaar

Maar het kan ook zonder meer zeer ernstig als je de 'special objects of attack' bekijkt: dan gaat het over 'Reims' waar de kathedraal gebombardeerd werd, dan vernoemt Hassall 'hospitals, churches, ambulances, olde men, women & children'. de 'frightfulness' van de Duitsers werd niet kompleet weggelachen, de 'outrage' klinkt duidelijk door.

Special objects of attack: Reims, olde men, women &a children

Over 'Ye Berlin Tapestrie' schrijft de website van de 'Bodleian Libraries' (University of Oxford): 'Following a chance discovery in the Bodleian Library, a rare and unusual contemporary response to Germany's 1914 invasion of Belgium has come to light.' Het is een uiterst vermakelijk propagandadocument, ook als je de bron ervan niet kent, maar indien wel, dan nog dubbel zo veel. Zeer grappig is het, met scherpe spot en dito protest en aanklacht.

Het is in facsimile gepubliceerd in september 2014 (100 jaar na datum) door de Bodleian Libraries. Ik ga het meteen bestellen: £ 9.99 kost het, geen prijs voor een uitmuntend boek historisch plezier!