De aanleiding tot dit beeldhouwwerk is bijzonder tragisch: een zwarte man wordt met een blank meisje in zijn auto betrapt, en zou met haar seks gehad hebben. Daarop wordt hij prompt door vijf blanke mannen gecastreerd: gerechtigheid is geschied. Dit gebeurde in het diepe Zuiden van de Verenigde Staten. De Kienholzen geven deze ongelooflijke gruwel op het eerste gezicht realistisch weer: de executerende beulen hebben normale gestalten, ze zijn gekleed zoals je dat van dergelijke mensen in de het Zuiden van de VS mag verwachten, het is eerder donker in de tent, er staan vijf Amerikaanse auto's (dat zijn de 'five cars') uit het eind van de jaren zestig, begin van de jaren zeventig de wrekers bij te lichten, de nacht wordt opgeroepen, want zo'n strafexpeditie gebeurt natuurlijk niet in volle licht, en de ondergrond is mul zand, ergens in een achterafgebied zijn we. (Een 'stud' is overigens een fokhengst, of een hengst zonder meer).
De wrekers gaan met een frenetieke verbetenheid te werk: het slachtoffer ligt natuurlijk plat op zijn rug, en zijn lot is bezegeld. Links en rechts van hem trekken twee blanken aan zijn armen, en op de achtergrond van de eerste foto trekt iemand aan een touw dat zijn rechterbeen onbeweeglijk moet houden. De castreerder concentreert zich op het uitvoeren van de straf, en achter die man staat nog iemand, klaar om assistentie te verlenen, mocht dat nodig zijn.
E. en N. Kienholz, Five Car Stud
Maar als je dichterbij komt, merk je dat de romp van de ongelukkige vervangen is door een bak water, waarin de letters 'GNRIEG' drijven: het is niet moeilijk om daar het woord 'nigger' in te zien, en dat het de zwarte is die drijft op het water, en geen vaste grond onder de voeten heeft: efficiënte metafoor is dat. De totale ontmenselijking van de zwarte man is wel heel duidelijk.
En de hoofden of de gezichten van de wrekers zijn ook niet helemaal normaal: vooral de man uiterst rechts op de derde foto ziet er monsterlijk uit. Je kunt het ook zien als een masker, dat zijn aandeel in deze afgrijselijk wandaad moet verhullen. De anderen hebben eerder bruine hoofden, en die zie ik dan ook als maskers: te laf om voor hun daden uit te komen zijn ze, want ze weten dat ze schuldig zijn? Haat en racisme rechtvaardigen geen enkele misdaad.
Ik vind deze beeldengroep ongelooflijk krachtig: bij het nauwkeurig onderzoeken van de foto's en het schrijven van deze tekst werd het mij nog droef te moede. Hoe kun je zo verschrikkelijk wreed zijn tegenover een medemens? Ik moet ook niet naïef zijn: in de geschiedenis zijn de voorbeelden legio, ook nu nog. Een paar dagen geleden nog zijn in Jemen 40 kinderen in een schoolbus dood gebombardeerd door de Saudi's, die de aanval 'legitiem' noemen, want hij was gericht tegen de Houthi's die kindsoldaten zouden rekruteren. Zo heb je natuurlijk altijd gelijk. Het zal duidelijk zijn dat dit werk uit 1972 niets van zijn relevantie heeft verloren, en dat het zal blijven aanspreken zolang wij mensen ons bezondigen aan mateloos geweld.
Curator Luc Tuymans heeft met 'Sanguine/Bloedrood' voor een prachtige en krachtige tentoonstelling gezorgd: hij is niet alleen heel goed op de hoogte van de kunstgeschiedenis, maar hij weet ook heel goed wat er vandaag in de beeldende kunsten gebeurt. Alle respect voor de man: hij heeft geen geringe prestatie geleverd. En dat ik onder andere voor dat ene werk opnieuw naar Antwerpen gereden heb: daar ben ik zeer blij om, ik had het niet willen missen!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten