Stendhal: was er niet, en toch een beetje wel
De zuilen der ontroering en van Giovanni Pisano
Na goed anderhalf staan Dieuwertje en ik dan weer buiten, Ik bewonder de façade nog eens, meer de bepaald de sierzuilen naast de centrale poort. Die zijn ook van Pisano-zoon, ik meen daar zelfs Romaanse kenmerken in te herkennen, en dan komt het: het is me allemaal zoveel geworden dat er tranen bij te pas komen. Mijn potje is vol, het loopt over. In gedachten parafraseer ik een regel van Clouseau: 'En zoveel schoonheden heb ik nooit gezien', toch zeker niet zoveel bij elkaar en op zo betrekkelijk korte tijd. 'Ik kan daar niet tegen' voel ik, het wordt met te machtig en mijn ontroering wordt zichtbaar vloeibaar. Dat is wat iemand ooit een 'cultuurorgasme' noemde.
In '99 heb ik de Sint-Pietersbasiliek in Rome gezien, en de vrouw van onze reisleider (het was een Italiëreis voor de laatste jaren) had verwacht dat ik met het genoemde cultuurorgasme naar buiten gekomen zou zijn. Niets was echter minder waar: ik was woedend na mijn bezoek. Sindsdien noem ik de Sint-Pieter in Rome de lelijkste, de meest perfide kerk die in ooit gezien heb. Alles aan en in dat gebouw is erop gericht je zo'n verpletterende indruk te geven dat je als nietig schepseltje niet anders zou kunnen dan de grootheid van God te omhelzen. Alle mogelijke menselijke vrijheid en individualiteit worden je daar brutaal afgenomen. Als een god, of tenminste zijn grondpersoneel, dergelijke 'truken van de foor' nodig heeft, dan is zeer actief wantrouwen meer dan op zijn plaats: het gaat over macht zonder meer, niet over geloof of zielenzaligheid. Over die tijd in de Nederlanden zingt Wannes van de Velde ergens: 'In die tijd was de Kerk om goed te zijn nog veel te sterk'. En of hij geen gelijk had!
Na de dom van Siena had ik dat gevoel helemaal niet. Ik dacht, ietwat op zijn middeleeuws dat ik de mooiste kerk van 'kerstinhede' gezien had. De middeleeuwer bedoelde dan: van het christendom, van Europa, want die vielen toen met elkaar samen. De wereld zat simpeler in mekaar toen. Beter is weer een andere zaak.
En ik voel me ook best moe: gisteren drie dorpen en Certaldo, vandaag Monteriggioni en Siena: hoeveel nieuwe indrukken kan een mens op twee dagen verwerken? Ik denk aan het 'syndroom van Stendhal': die was in 1817 zo overrompeld door de schoonheden van Florence, zo ontredderd door zijn esthetische belevenis dat er medische hulp ingeroepen werd. Lichamelijke verschijnselen van deze aandoening zijn een versnelde hartslag, duizeligheid en flauwvallen: kijk eens aan! Of Stendhal daar allemaal mee te kampen had, weet ik niet; ik was alleen moe, maar dat is het syndroom van mezelf, daar komt geen schrijver of literatuur aan te pas.
De rest van de dag hou ik het kalm: terrasje op il Campo met de reisgenoten, 's avonds nog eens een rijkelijk maal in onze 'osteria', en morgen op weg naar Volterra en San Gimignano. We zullen op een welbestede vakantie terug kunnen kijken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten