Bhaktapur: stadsleven

In Bhaktapur rijden geen auto's, motoren of brommers: de straten zijn er gewoon te smal voor. Na de hectische chaos van Kathmandu is dit gewoon een verademing: je kunt op je gemakje de stad een beetje gaan verkennen. En je komt iets dichter bij het leven van de gewone Nepalees, durf je te denken.

Op Durbar Square krijg je al gelijk te maken met kleinvee. Niet dat het stoort: drie geiten liggen aan een muurtje gewoon van de zon te genieten. Het leven verloopt hier tegen een veel trager tempo, zoveel is duidelijk.

Drie geiten in de zon

Op dat Paleizenplein tussen alle eerbiedwaardige tempels staat ook een gewone, maar stoere waterput, en daar maken twee vrouwen ijverig gebruik van: godsdienstbeleving en essentiële zorg voor het dagelijkse leven gaan hier hand in hand. De luxe of het comfort van een betrouwbare waterleiding lijken de dames hier niet te hebben: Nepal is inderdaad geen rijk land, maar dat wisten we al langer.

Twee emmertjes water halen

Zeer interessant en bezienswaardig is het 'Pottenbakkersplein': je ziet een boel potjes bij elkaar, net daarachter bundels riet dat vochtig op de ovens terechtkomt, aan de rechterkant grondstof in plastic zakken. Een summier overzicht van het productieproces is het.

Het Pottenbakkersplein

Hier worden ovens gestookt, zie je mensen aan het werk, en worden de producten getoond en aan de man gebracht. Je hebt potjes in alle maten, en die worden dan met veel zin voor orde - die je in Nepal niet vaak ziet - uitgestald, en daarbij kijken ze niet op een potje meer of minder.

Potten van klein naar groot

Maar er zijn ook producten met meer pretentie, van een iets hogere orde, zou je kunnen zeggen. Je ziet een aantal 'Ganesha's - de god met de olifantenkop - maar dat lijkt me serieproductie, twee uilen, een schenkkan, een jonge dame in boeddhistische stijl, en vooral een pracht van een huisje in terra cotta: als het vervoer naar België niet zo precair was geweest, had ik het gekocht. Het lijkt me zo'n authentiek pièce unique dat je het ten minste volkskunst moet noemen.

Niet alles is kitsch op het Pottenbakkersplein

Als je het plein oversteekt, zie je een ouder paar bezig aan hun oven. De man is zijn oven op aan het bouwen, zodat hij er later de brand in kan steken. Zijn vrouw staat erbij met de handen in de zij: ze lijkt geconcentreerd te wachten tot wanneer hij zegt dat ze weer een bundel vochtige rietstengels aan moet geven die hij dan op zijn vuur in wording kan leggen, want dat vuur moet duren, wil het resultaat goed zijn.

Ambachtslui aan het werk

Op het plein staan nogal opzichtig twee blauwe borden, en die verwijzen naar de '(Co-operative) Genuine Thanka Painting School', zoals je ze in de steden wel vaker ziet. Een 'thanka' is een schilderij op katoen of zijde appliqué, gewoonlijk met een boeddhistische godheid, scène of een mandala. 'Mandala': dat is weer een nieuw woord: 'het is een plan, kaart of geometrisch patroon dat metafysisch of symbolisch de kosmos uitbeeldt'. Tenminste, dat zegt Wikipedia erover. En verder dat het 'concept van hindoeïstische oorsprong is, maar ook veel in het boeddhisme gebruikt wordt'.

Een geometrische mandala op een thanka

Zo heb je dus thanka's voor beide 'godsdiensten'. Ganesha bijvoorbeeld wordt graag afgebeeld. Hij is de god met de olifantenkop: hoe hij daaraan geraakt is weer een verhaal op zichzelf. Zijn ouders zijn Shiva en diens echtgenote Parvati. Wanneer de vader op een dag thuiskomt vindt hij zijn vrouw met een man in bed, Shiva wordt razend en hakt die onverlaat gelijk het hoofd af. Pas dan blijkt dat die man Ganesha is. Vol berouw belooft hij zijn zoon dat hij het hoofd zal krijgen van het eerste levende wezen dat hij de volgende ochtend tegenkomt. Helaas was dat wezen een olifant, en vandaar. Het verhaal doet denken aan dat van Oedipus die met zijn moeder Iocaste ook geslapen heeft. Dan denk je weer eens: we zijn hier bij een Indo-Germaans volk.

Een thanka met Ganesha

En zo doende en dat vaststellende zijn we een eind van het eenvoudige emplooi van de pottenbakker verwijderd. Maar in Nepal 'les extrèmes se touchent toujours en partout'.