Rembrandt in Malmedy - I

Sinds 2011 heeft Malmedy een zeer interessant stedelijk museum: het heet 'Malmundarium' en is ondergebracht in het oude benedictijnenklooster vlak naast de kathedraal. De ambachten die vroeger voor de stad belangrijk waren, worden er getoond: de leerlooierij en de papierindustrie. Ook het plaatselijke carnaval (le cwarmê) krijgt veel aandacht, en een andere afdeling is gewijd aan de kerkschatten.

Geregeld vinden er ook tentoonstellingen plaats die het lokale belang echt overstijgen. In het eerste jaar was er een 'prestigieuze retrospectieve' over Marc Chagall (Le maître du rêve), en nu loopt er een over Rembrandt: 'L'oeuvre gravé.
Etsen zijn het dus, en daarbij zijn portretten en zelfportretten, Bijbelse taferelen, het leven in Amsterdam en landschappen. Er is echt een ruime keuze gemaakt, en de werken worden goed gepresenteerd.

Zeer mooi en aangrijpend vond ik 'De moeder van Rembrandt', misschien uit 1648: ik kan het derde getal op de ets niet ontcijferen, maar de kunstenaar is in 1606 geboren en hij toont hier met veel liefde en empathie een oude vrouw. 1648 lijkt me plausibel, maar het kan wat mijn betreft best tien jaar vroeger zijn.

Rembrandts moeder

Een eerste zelfportret dateert uit 1630, toen de kunstenaar 24 jaar was. Hij kijkt met grote verwonderde ogen de wereld in, beeldt zichzelf af als jonge man die niets om decorum geeft: direct en spontaan is die ets, los uit de pols getekend zo lijkt het wel. In het Frans heet het werk 'Autoportrait au chapeau, les yeux grands ouverts'. De rijk geïllustreerde brochure over de tentoonstelling vermeldt er nog bij dat het om een 'tirage récent' gaat, een recente druk dus. Het papier is ongetwijfeld niet zeventiende-eeuws, maar ongetwijfeld van zeer hoge kwaliteit: het effect is in ieder geval treffend.

Zelfportret uit 1630

Helemaal anders van toon is een zelfportret uit 1639: de kunstenaar is bijna tien jaar ouder, en niet alleen aan zijn rijkelijke kledij is te zien dat hij al succes heeft gehad. Hij kijkt de toeschouwer erg zelfbewust recht in de ogen, met zo'n houding van 'hier ben ik, ik weet best wie ik ben en wat ik kan'. Geposeerd is deze ets, een soort van staatsieportret is het eigenlijk.

Autoportrait se penchant sur un rebord de pierre, 1639, tirage récent

Met dezelfde houding beeldt hij zichzelf af op een dubbelportret uit 1636: Saskia van Uylenburgh zit op op achtergrond, ze is niet het hoofdonderwerp van deze ets, en ze kijkt haar man minzaam en rustig aan: Rembrandt laat zich bewonderen door de vrouw achter hem. Uitgekookte compositie van de zelfbewuste kunstenaar. Hij is duidelijk tot volle wasdom gekomen, het gaat goed met hem in het leven.

Zelfportret met Saskia, 1636, recente druk

Je kunt een deel van zijn geschiedenis, zijn houding en gevoelens aflezen uit deze etsen die hemzelf en zijn moeder en vrouw als onderwerp hebben. Prachtig is dat toch, als een kunstenaar na meer dan 350 jaar nog zo te lezen is. Al heb je natuurlijk wel een referentiekader. Toch laat het de grootheid van Rembrandt zien.